PÜLÜMÜR  KOVUKLU AZGULERE’DEKİ   KOÇ BAŞLI MEZARLARA NE OLDU?

Hüseyin Canerik

Pülümür Kovuklu köyü Azgulere yerleşim alanında yağmadan geriye kalan koç başı figürlü mezar taşı.

Kurmay  Albay Suphi Karaman, ‘netekim’in okul arkadaşıydı. Birikimli komutan generalliğe terfi ettirilmedi.

Pülümür Kovuklu köyü Azgulere yerleşim alanında koç başı figürlü mezar taşının ‘kafası’ kayıp, 11 Eylül 2022.

‘Sınıfın en aptalı’ olarak nitelendirilen  arkadaşı,   generalliğin ardından zirveye çıkarılmıştı.

Kurmay Albay Suphi Karaman (1920-2004)

Kara Harp Okulu kökenli   arkadaşları şaşkındı.

General, gizli bir el yardımıyla  tepeye oturtulmuştu. 

Atatürk ilke ve inkılaplarının, tutuklulara   işkenceyle ezberletildiği bir dönemdi. Atatürk büstleri için  millî seferberlik başlatanlar,  Atatürkçülüğün dayandığı laik sistemden vazgeçmişti.  

26.10.1980-25.08.1982 tarihleri arasında görev yapan Tunceli Valisi Hakkı Borataş (1946-2014), dönemin bürokratlarını halkın değer yargılarına saygı göstermeleri konusunda uyarmıştı
26.10.1980-25.08.1982 tarihleri arasında görev yapan Tunceli Valisi Hakkı Borataş (1925-2014), dönemin bürokratlarını halkın değer yargılarına saygı göstermeleri konusunda uyarmıştı

Tam yetkili ‘netekim’den,  aydınlık bir kentin ağırbaşlı ve donanımlı valisinden hoşnut olması beklenemezdi.  Kıbrıs Gazisi, Emekli Tuğgeneral Tunceli Valisi Hakkı Borataş (1925-2014), 2 yıl görev yaptığı kentten alınmış, yerine  Mütekait Tuğgeneral Kenan Güven  (1928-2012)  atanmıştı.

Mütekait  General,  Tunceli Valisi olarak göreve başladığında  55 yaşındaydı.

(Emekli Tuğgeneral) Tunceli Valisi Kenan Güven (1927-2012)
(Emekli Tuğgeneral) Tunceli Valisi Kenan Güven (1928-2012)

1982 yılıydı.

4 yıl görev yapacağı kenti ‘İslamlaştırmak’ ve ‘Türkleştirmek’ için elini çabuk tutması gerekiyordu.  

Kentte adı konmamış bir tür ‘cihat’ başlatmıştı.   Alevi köylerine kısa sürede 18 cami yaptırmış, kentin örgün eğitim kurumlarında öğrenim gören öğrenciler dâhil, binlerce öğrenciyi cemaatlerin denetimi altındaki Kur’an kurslarına göndermişti.

Öğrencilerin her biri farklı illere dağıtılmıştı.

Vali Güven’in bir önemli görevi de kenti  Türkleştirmek  için kültürel seferberlik başlatmasıydı.  Bu amaçla akla ilk gelen mezarlıklar olmuştu. Asker kökenli vali mezarlıktan mı  korkacak! Definecilerin bile girmeye çekindiği mezarlıklar, Mütekait General’in yeni çalışma alanıydı.

Vali,   bölge insanının  Türk olduğunu kanıtlamak için mezarlıklara yönelme talimatı vermişti.

Akkoyunlulara ait olduğu değerlendirilen koç başı figürlü  mezar taşlarının, bölgenin Türk kimliği konusunda yaratılan kuşkuları gidereceği düşünülüyordu. 

Bu amaçla,  tüm mezarlıkların taranması, koç başlı mezarların behemehâl bildirilmesi, bir tür millî görev  sayılmıştı.

‘Merkez’ ihbar sağanağına tutulmuştu. Telefonuna sarılan, karakollara koşan gönüllüler, bölgelerindeki koç başlı mezar taşlarıyla ilgili ‘malumat’ veriyordu. 

Kamu  kurumlarından toplanan işçiler, üzerlerine zimmetli kazma küreklerle mezarlıklarda çoktan işbaşı yapmıştı. Mezarların bir kısmı eski dönemlere tarihlenmişti. Bazı mezarlar bölgede yaşayan köylülerin yakınlarına aitti.

Azgulere

Rastgele yürütülen çalışmalarda sökülen mezar taşları YSE kamyonlarına yükleniyor,  kent merkezine taşınıyordu.

Tunceli Hükûmet Konağı’nın bahçesi mezarlığa çevrilmişti.

16. yüzyılda tarihe karışan Akkoyunluların ruhuna Fatiha okunmuştu.

1985 yılıydı.

Koç başlı mezar taşı operasyonları,  iki genci tedirgin etmişti.  Pülümür Mezralı gençlerden biri 22, diğeri 21 yaşındaydı.  22 yaşındaki genç, Elazığ Atatürk Lisesi mezunuydu.  Diğer genç, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisiydi.

Pülümür Kovuklu köyü Azgulere yerleşim alanı.

İki genç, Mezra köyüne yaklaşık   2 km uzaklıktaki Azgulere’de, meşe ormanının arasında unutulmaya yüz tutmuş koç başlı mezarları yakından tanıyordu.

Azgulere’de ‘define avcıları’nın parçaladığı koç başlı mezar taşından geriye kalanlar…

Bir zamanların yerleşim birimi Azgulere’den geriye doğaya karışmış yıkıntılar ve  koç başı figürlü mezarlar kalmıştı. 

Pülümür Kovuklu köyü Azgulere yerleşim alanında ‘müsadere’den kurtarılan koç başı figürlü mezar taşı, mezar soyguncularının darbelerine yenik düşmüş!

Azgulere’yi yurt edinen  Seyzan Ağa ve ailesi,   Nazımiye kökenliydi. Nazımiye  Pagavesayiye’den, tahminen 19. Yüzyılın ilk yarısında    Azgulere’ye yerleşen aileler, 1938 yılına kadar  burada yaşamıştı. Seyzan Ağa ailesi yörede Çe Kov  adıyla tanınıyordu.  Ailenin 4 kuşağı Azgulere’de yaşamını sürdürmüştü.    

Kemal Korkut

Kemal Korkut,  Seyzan Ağa ailesinin torunlarından. Babası Hıdır Korkut (1930-?), Azgulere’de doğmuş. Kemal Korkut, aile büyüklerinin, Azgulere’de hatırı sayılır maddi güce sahip olduklarına ilişkin anılarıyla büyümüş. Ailenin, yüzlerce küçükbaş ve büyükbaş hayvanı varmış. Hayvanlar taşlarla sayılır, tekeler nallanırmış.

Ferhat (Paşa) Arslan (1898-1973) ve eşi Emine Arslan (1911-2000) (Yokluk ve zorluklarla geçen bir ömür)
Ferhat (Paşa) Arslan (1898-1973) ve eşi Emine Arslan (1911-2000)

Mezralı  Emine Arslan (1911-2000),  Azgulere’de buçikli (havuç) yetiştirildiğine tanıklık eden isimlerdendi.  

Tarihî yerleşim alanı, 1938’de  insansızlaşmış, sürgün dönüşü köye yerleşen olmamıştı.    

Azgulere’de en son 1938 yılında kullanılan toprak damlı taş yapılar doğaya karışmış.

Mezra köylüsü, Azgulere’nin iki farklı meşe türü, kavak ve çınarlara ev sahipliği yapan  ormanında hayvanlarını otlatır, sonbahara doğru yaprak keserdi. Azgulere’de kesilen   meşe yaprağı,  karakeçilerin kışlık besin gereksiniminin önemli bölümünü oluştururdu.  

Azgulere’de yaşayan köylülerin diktiği söğüt ağaçları, 86 yılı geride bırakmış!

Gençler, mezarcıların işbaşı yapma olasılığına karşı  koşar adım Azgulere’ye vardığında kan ter içinde kalmıştı. Delikanlılar,  bazı mezarları çalı çırpıyla gizlemek  için olağanüstü çaba göstermişti.

İki genç,  YSE kamyonunun motor homurtusunu duyar duymaz hızla bölgeden uzaklaşmıştı.

Mezar yıkım ekibi Azgulere’den 4 koç başlı mezar taşı götürmüştü.

Gençlerin sakladığı mezarlar Vali Kenan Güven’in gazabından kurtulmuştu.

Sökülen mezarların tamamı, Seyzan Ağa ve oğullarına aitti.

İbrahim Canpolat, ülkesinin tarihî varlıklarına âşık bir doğa tutkunu.

Mezarlara siper olan  Elazığ Atatürk Lisesi  mezunu   öğrenci, İbrahim Canpolat’tı.

2018 yılında, en verimli çağında yitirdiğimiz Avukat Hayri Yaman, Mezra köyünün ‘Altın Çocuğu’ydu.

Diğer genç, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencisi Hayri Yaman’dı.

Mezra köyünün üç başarılı ismi Hayri Yaman, Seher Yaman ve Yılmaz Fırat bir arada, 1985. Fotoğraf: Yılmaz Fırat arşivi

20’li yaşlardaki gençler, arkeolojik buluntuların yerinde inceleneceği gerçeğinin bilincindeydi.

Vali Kenan Güven ve ekibi, bu bilimsel gerçekten habersiz, ülkenin kaderinde  bir süre daha etkili olmaya devam edecekti.

Kurtarılan mezar taşları mı,  yıllar sonra  define avcılarının  darbelerine yenik düşecekti!

Tarihî mirası yağmalayanların birçoğu belki şimdi aramızda dolaşıyor, yağmaya lanetler yağdırıyordur!

Canı sıkılan, tarihî taşlara zarar vermiş!

(Körfez, 24 Ekim 2024)

Related Posts

PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ ÇAĞILE VE DEMİRE YAYLALARINDAN ESİNTİLER

Hüseyin Canerik Üç bin rakımlı yayla yollarındayız. Pülümür köylüsünün onlarca kuşağının hatıralarıyla dolu her bir taşı, mağarası, ardıcı… Üstümüzde mavi gökyüzü, rengini bin yaşındaki kızın gözlerinden ödünç alan.   Kovuklu …

TERCAN ESENEVLER KÖYÜNDEN ACILI BABA İMAM DÜZ,  TERCAN KÖKPINAR ORTAOKULU  ÖĞRENCİSİ 12 YAŞINDAKİ OĞLU ALİ KAMİL DÜZ İÇİN ADALET ARAYIŞINDA

Hüseyin Canerik Takvimler  1 Aralık 2021’i gösteriyordu. Günlerden Çarşamba’ydı. Soba yakılmış, çay demlenmişti.  Sıcak tandır ekmeği, çökelek ve tereyağı sofradaki yerini almıştı.  7. sınıf öğrencisi Ali Kamil Düz, kahvaltı yaptıktan…

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Kaçırdıkların

PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ ÇAĞILE VE DEMİRE YAYLALARINDAN ESİNTİLER

  • Aralık 4, 2024
  • 4 views
PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ ÇAĞILE VE DEMİRE YAYLALARINDAN ESİNTİLER

TERCAN ESENEVLER KÖYÜNDEN ACILI BABA İMAM DÜZ,  TERCAN KÖKPINAR ORTAOKULU  ÖĞRENCİSİ 12 YAŞINDAKİ OĞLU ALİ KAMİL DÜZ İÇİN ADALET ARAYIŞINDA

  • Aralık 1, 2024
  • 34 views
TERCAN ESENEVLER KÖYÜNDEN ACILI BABA İMAM DÜZ,  TERCAN KÖKPINAR ORTAOKULU  ÖĞRENCİSİ 12 YAŞINDAKİ OĞLU ALİ KAMİL DÜZ İÇİN ADALET ARAYIŞINDA

CUMHURİYETİN EĞİTİM  SAVAŞÇISI NAZIM MUTLU, “EĞİTİMİMİZİN KARŞI DEVRİMLE SINAVI”YLA  EMPERYALİZM VE İŞ BİRLİKÇİLERİNE MEYDAN OKUYOR

  • Kasım 28, 2024
  • 24 views
CUMHURİYETİN EĞİTİM  SAVAŞÇISI NAZIM MUTLU, “EĞİTİMİMİZİN KARŞI DEVRİMLE SINAVI”YLA  EMPERYALİZM VE İŞ BİRLİKÇİLERİNE MEYDAN OKUYOR

PÜLÜMÜR MEZRA KÖYÜ PİŞİ DERESİ KIYISINDA ULU BİR CEVİZ  AĞACI

  • Kasım 19, 2024
  • 23 views
PÜLÜMÜR MEZRA KÖYÜ PİŞİ DERESİ  KIYISINDA ULU BİR CEVİZ  AĞACI

PÜLÜMÜR EFEAĞILI KÖYÜNDE  HÜSEYİN (ALİ) ŞANLI’NIN  110 YAŞINDAKİ EVİNDEN ARTAKALANLAR

  • Kasım 5, 2024
  • 51 views
PÜLÜMÜR EFEAĞILI KÖYÜNDE  HÜSEYİN (ALİ) ŞANLI’NIN  110 YAŞINDAKİ EVİNDEN ARTAKALANLAR

ORTAOKUL FOTOĞRAFLARIMIZ

  • Ekim 30, 2024
  • 1431 views
ORTAOKUL FOTOĞRAFLARIMIZ