Bu yazı, “Öğretmen Dünyası”nın Temmuz-Ağustos 2014 tarihli 415-416. sayısında yayımlanmıştır.

       Kamuoyuna  “Dershaneler Kanunu”  olarak tanıtılan “Millî Eğitim Temel Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 01.03.2014 tarihinde kabul edildi. 6528 sayılı Yasa,  14.03.2014 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yasa’nın yürürlüğe girdiği tarihte, Millî Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatında Talim ve Terbiye Kurulu Üyesi, Müsteşar Yardımcısı, Genel Müdür, İnşaat ve Emlak Grup Başkanı ve Grup Başkanı kadrolarında bulunanlar ile Bakanlık taşra teşkilatında İl Müdürü, İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı ve İlçe Millî Eğitim Müdürü kadrolarında bulunanların görevleri  son bulmuştur (Geçici 10/3. Madde). Yasa‘yla, Okul ve Kurum Müdürü, Müdür Başyardımcısı ve Yardımcısı olarak görev yapanlardan görev süresi dört yıl ve daha fazla olanların görevlerine son verilmiştir  (Geçici 10/8. Madde).

           Görevden Alınmalar, Yönetmelik‘ten Önce Başladı

            Millî Eğitim Bakanlığı (MEB), Yasa‘nın yürürlüğe girmesinden yaklaşık iki ay sonra, 10.06.2014 tarihinde,  Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumu Yöneticilerinin Görevlendirilmelerine İlişkin Yönetmelik‘i yayımladı (Resmî Gazete, 10.06.2014). Bazı illerde, Yönetmelik henüz yayımlanmadan,   görevden alınması planlanan okul müdürlerinin isim listeleri basına yansıdı. Yetkililerin,  söz konusu haberleri yalanlamadığı görüldü.

             Mevcut Müdürler Müdür Yardımcısı Atamalarında Devre Dışı

            Yönetmelik‘e göre, müdür baş yardımcıları ve müdür yardımcıları, yeni görevlendirilen okul müdürünün yazısı, il millî eğitim müdürünün teklifi ve valinin onayı ile görevlendirilir  (Madde-10/9).  Bu durumda, görev süresi dolmayan müdürlerin görev yaptığı okullarda müdür yardımcısı açığı nasıl kapatılacak?  Yeni görevlendirilen okul müdürlerine tanınan yetkinin, görev başındaki müdürlere tanınmamasının, kamu hizmetlerinin nitelikli biçimde yürütülmesini engelleyeceği düşünülmektedir. Yeni görevlendirilen müdürlere sağlanan bu ‘ayrıcalık’, Anayasa’nın eşitlik ilkesiyle de örtüşmemektedir.

            Görev Süresi Nasıl Uzatılacak?

            Görevde dört yılını dolduran okul müdürleri, Yönetmelik ekinde yer alan Yönetici Değerlendirme Formu (Ek-1) üzerinden, elektronik ortamda değerlendirilecek.   Söz konusu formda toplam 120 madde yer almaktadır: İlçe millî eğitim müdürü (25 puan),  insan kaynaklarından sorumlu ilçe millî eğitim şube müdürü (20 puan), değerlendirilecek eğitim kurumundan sorumlu ilçe millî eğitim şube müdürü (15 puan), eğitim kurumundaki en kıdemli öğretmen ile kıdemi en az olan öğretmeninin değerlendirmesi (10 puan), öğretmenler kurulunca seçilecek iki öğretmenin değerlendirmesi (10 puan), okul aile birliği başkanı ve başkan yardımcısının değerlendirmesi (10 puan), öğrenci meclisi başkanının değerlendirmesi (10 puan). 100 tam puan üzerinden yapılacak değerlendirmede, 75 ve üzeri puan alan müdürlerin görev süresi, il millî eğitim müdürünün teklifi üzerine vali tarafından uzatılır (Madde-16).  75’in altında puan alan okul müdürleri,  ilk atamalarda olduğu gibi, mülakatla atanabilecek (Madde-19).

            Anketle Sağlıklı Atama Yapılabilir mi?

            Okul müdürlerinin görev sürelerinin uzatılmasında kullanılacak formlar elektronik ortamda işlenecek. Formlar işlendikten sonra çıktılarının onaylanarak saklanıp saklanmayacağı, onaylı örneğin ilgililere verilip verilmeyeceği konusunda herhangi bir açıklamaya rastlanmamaktadır. Bu durumda şu sorular akla gelmektedir:

• İki farklı kişi (Aile birliği başkanı ve yardımcısı, okulun en kıdemli ve en genç öğretmeni, öğretmenler kurulunda seçilen iki öğretmen) tarafından birbirinden habersiz işlenen ve tek değerlendirmeye dönüşen formların güvenirliğinden söz edilebilir mi? (Doğru olan, iki ayrı değerlendirmenin ayrı ayrı puanlandırılmasıdır.)

• İki ayrı kişinin ortak değerlendirmesinden, kimin kaç puan verdiği anlaşılacak mı? Bu durum, değerlendirmelerin ne kadar sağlıklı olacağı konusunda ipucu verebilir.

• İlçe müdürleri ve şube müdürleri,  öğretmen-aile birliği yöneticileri-öğrenci meclisi başkanının yapacağı değerlendirmeyi önceden görebilecek mi?  İl-ilçe yöneticilerine, sistem kapanmadan, başkalarının verdiği puanı görme yetkisinin tanınmasının çeşitli sorunlara yol açması beklenmektedir. İlçe yöneticileri, sadece kendi puanlarını görmelidir. Çünkü başkalarının verdiği puanın önceden görülebilmesi,  değerlendirmeler üzerinde etkili olabilir.

   

               Göreve Devam, Öznel Değerlendirmelere Bağlı

              Görev Süreleri Uzatılacak Eğitim Kurumu Müdürleri İçin Değerlendirme Formunda (Ek-1), öğretmenlerin, okul müdürlerini altı ay birlikte çalışma koşuluyla değerlendirebileceği belirtilmektedir. Formda, okul müdürlerinin görev sürelerinin uzatılmasında belirleyici olan ilçe millî eğitim müdürleri ve şube müdürlerinin, değerlendirmeye alınan okul müdürleriyle birlikte çalışma sürelerine açıklık getirilmemektedir. İlçe millî eğitim müdürleri ile şube müdürlerinin tamamının yeni atandığı düşünüldüğünde, akla, değerlendirmelerin ne kadar sağlıklı olacağı sorusu gelmektedir. En az dört yıllık okul müdürlerinin görev sürelerinin uzatılmasında,  göreve yeni başlayan ilçe müdürleri ve şube müdürlerinin değerlendirmelerinin esas alınması, temel hukuk kurallarıyla çelişmektedir. Sürecin, öznel değerlendirmelerde bulunan ilçe yöneticileri açısından yıpratıcı olacağı düşünülmekte, olası davaların, MEB’i zor durumda bırakacağı tahmin edilmektedir.

  Yönetici Değerlendirme Formunda (Ek-1) yer alan maddelerden bazıları:

   

• Muhatabını dikkatle dinler, eleştiriye açık katılımcı bir yönetim dili kullanır.

• Gereksiz ve yersiz tartışmalardan uzak durarak dikkatini korur.

• Problem çözmede inisiyatif kullanarak acil kararlar alabilir.

• Kendini geliştirmeye yönelik akademik, kültürel ve sosyal çalışmalara katılır.

• Eğitim-öğretim ve teknolojideki gelişmeleri izler, okul/kurum ve kişisel gelişim için kullanır.

• Randevularında, görüşmelerinde, toplantılarında, çalışmalarında ve diğer zamanlı yapılması gereken işlerde dakiktir.

  Yukarıda yer alan maddelerin nesnel biçimde değerlendirilebileceğini düşünmek gerçekçi değil. Muhatabın dikkatle dinlenmesi, teknolojideki gelişmelerin kurum ve kişisel gelişim için kullanılması, kültürel ve sosyal etkinliklere katılım vb. maddelerin ölçülmesinde esas alınacak bir puanlama anahtarı hazırlanabilir mi? Yöneticinin, teknolojideki gelişmeleri kişisel gelişim için kullanıp kullanmadığı konusu nasıl ölçülecek? Teknoloji kavramı neyi ifade etmektedir? Bilgisayar ya da cep telefonu mu? Bilgisayarın kişisel gelişim için kullanılıp kullanılamadığını anlamak için hangi ölçüt uygulanacak? Ayrıca kişisel gelişim nasıl tanımlanabilir ve sınırlılıkları nedir?   Görüldüğü gibi bu maddelerin tamamı öznel değerlendirmeye açıktır.  

    

  Mevcut Müdürlere de Mülakat Uygulanacak

  Yönetmelik, müdürlüğe ilk kez atanacak adaylara mülakat uygulanmasını hükme bağlıyor. Mülakat, görev süresi uzatılmayan müdürleri de kapsıyor (Madde-19/1). Ek-1’den 75  ve üzeri puan alamayan mevcut müdürlerin mülakata alınmasının, bazı tartışmaları  beraberinde getirmesi kaçınılmazdır.  Görev başındaki müdürlerin görev sürelerinin uzatılmayarak mülakata alınmaları,  hukuki yönden tanımlanmayacak niteliktedir.

   

  Kimler Müdür Olabilecek?

  MEB, 2003-2014 yıllarında Yönetici Atama Yönetmeliği’nde toplam 15 kez değişiklik yapmıştır (Tablo-1). Yöneticiliğe atanma koşullarının sürekli değiştirilmesi, yönetimde istikrarsızlığı tetiklemiştir.  Son Yönetmelik, istikrarsızlığın bundan böyle de süreceğinin işaretlerini vermektedir. Çünkü sınavla yönetici olma uygulaması sona erdirilmiştir.    netmelik’te, müdürlük için şu koşullar öngörülmektedir:

  a) Müdür olarak görev yapmış olmak.

  b) Müdür baş yardımcısı olarak en az iki yıl görev yapmış olmak.

  c) Kurucu müdür, müdür yardımcısı ve müdür yetkili öğretmen olarak ayrı ayrı veya müdür baş yardımcılığı dâhil toplam en az üç yıl görev yapmış olmak.

  ç) Bakanlığın eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı dışındaki şube müdürü veya daha üstü kadrolarda görev yapmış olmak.

  d) Bakanlık kadrolarında öğretmen olarak asaleten en az sekiz yıl görev yapmış olmak (Madde-6/1).

  Maddelerden de anlaşılacağı gibi, müdürlük için sekiz yıllık öğretmenlik yeterli sayılmakta, müdür yardımcılığı yapmayan öğretmenlere müdürlük olanağı sağlanmaktadır.  Yönetim kademesinin ilk basamağında görev yapmadan müdürlüğe atanma konusu üzerinde yeterince düşünülmediği görülmektedir.  Bu nedenle, birinci basamak yöneticilik deneyimi olmayan öğretmenlerin müdür olarak atanmaları konusu yeniden ele alınmalıdır. 

   

  Tablo 1- Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurumları Yöneticileri Atama ve Yer Değiştirme Yönetmelik’inde 2003–2014 yılları arasında yapılan ek ve değişiklikler

      Sonuç ve Öneriler

•  Eğitim Kurumu Yöneticilerinin Görevlendirilmelerine İlişkin Yönetmelik’te,  dört yıl ve üzeri görev yapan müdür, müdür baş yardımcısı ve müdür yardımcılarının,  görevden uzaklaştırma yaptırımı uygulananlar hariç,  görev sürelerinin uzatılacağı konusunda düzenlemeye gidilmelidir.
• Yöneticilerin görev sürelerinin sınırlandırılmasının, eğitimin millî niteliğine zarar verebileceği tahmin edilmektedir. Kamuoyunda, ülkemizin millî birlik ve bütünlüğünden yana yöneticilerin hedef alınacağı konusunda ciddi kaygılar oluşmuştur.  Bu kaygılar, Türk bayrağının gönderden indirildiği bölgede daha çok anlam kazanmaktadır.    
• Okul müdürleri ile müdür yardımcılarının görevine son verilmesi, Devlete olan güveni sarsmakta, emek ve yeteneklerle kazanılan hakların ‘sayısal çoğunluk’la yitirilebileceği düşüncesini geliştirmektedir.
• Görevden almaların, planlı ve sistemli çalışmaya zarar verebileceği öngörülmektedir. Sistem, disiplinli çalışan yöneticilere güvence sağlayarak varlığını sağlıklı biçimde sürdürebilir. 
• Kurumsal güvenceden yoksun yöneticilerin verimli çalışma olanakları zayıflamakta, geleceğe yön verme yetenekleri ortadan kaldırılmaktadır.
• Kurum yöneticilerinin meslekten uzaklaştırmayı gerektiren somut bir neden yokken görevden alınması, mesleği itibarsızlaştırmakta, eğitim yönetiminde zafiyet yaratmaktadır.
• Okul müdürlerinin görev sürelerinin uzatılmasında belirleyici olan ilçe millî eğitim müdürleri ile şube müdürlerinin değerlendirme yapabilmeleri için  okul müdürleriyle en az altı ay birlikte çalışma zorunluluğu getirilmelidir.
• Görev sürelerinin uzatılmasında başvurulan Yönetici Değerlendirme Formundaki (Ek-1) maddelerin tamamı, özneldir. Sözü edilen maddelerin puanlandırılmasında sağlıklı bir yol izlenemeyeceği açıktır.
• Ek-1′in,  yaz tatilinde işlenmesi olanaklı değildir. Çünkü belirtilen tarihte aile birliği başkan ve yardımcıları, öğretmenler ve okul meclisi başkanlarının okulda bulunmaları söz konusu olamayacaktır.
• Ek-1’in elektronik ortamda işlenmesinin, güvenilirliğini tartışılır hâle getirmesi kaçınılmazdır. Kimin kaç puan verdiği bilinmeli ve açıklanmalıdır. Bu nedenle, değerlendirmelerin yazılı hâle getirilmesi ve onaylanması zorunlu olmalıdır. (İl içi atamalarda bile değerlendirmeye esas her belgenin aslının  talep edildiği, unutulmamalıdır.)
• İlçe yöneticilerinin okul müdürleriyle ilgili öznel değerlendirmelerinin, hukuki sorunlara ve tartışmalara yol açması beklenmektedir.
• Görev sürelerinin uzatılmasında başvurulan değerlendirme yöntemi ilk atamalar için geçerli olmalı, puanlandırma yetkisi,  kademeli olarak, okulda görev yapan tüm öğretmenlere tanınmalıdır. 
• Ek-1‘de yer alan değerlendirme soruları, nesnel ölçmeye (Okulun YGS ya da TEOG başarısı vb.)   olanak sağlayacak biçimde hazırlanmalı, belgelendirilmesi olanaksız maddeler  (Muhatabı dikkatle dinleme, olaylara çok yönlü bakma, yersiz konuşmalardan uzak durma vb.) ayıklanmalıdır.
• Görev sürelerinin uzatılmasında başarı, liyakat ve kariyerin esas alınmamasının, okul yönetiminde ciddi sorunlara yol açması beklenmektedir.
•  Görev sürelerinin uzatılmasında siyasal etkinin belirleyici olmasının,  çalışma iklimini olumsuz yönde etkilemesi beklenmektedir. Okullar, siyasal iklim tarafından zehirlenmektedir.   
• Okul müdürlüğü atamalarında mülakat uygulamasına son verilmeli, yönetici atamaları sınavla yapılmalıdır.    
• 2011 yılında yapılan yöneticilik sınavında başarılı olduğu hâlde bugüne kadar atanmayan adaylar, puan üstünlüğü esasına göre atanmalıdır.
• Müdür yardımcılığı görevinde bulunmayan öğretmenlerin müdür olarak atanmaları konusunun gözden geçirilmesi gerektiği düşünülmektedir. Müdürlüğe geçişte,  müdür yardımcılığı koşulu aranmalıdır.
• Müdür baş yardımcısı ve müdür yardımcısı atamalarında, mevcut müdürlerin devre dışı bırakılması, temel hukuk kurallarıyla çelişmektedir. Doğru olan, görevi devam eden müdürlerin atamalarda söz sahibi olmasıdır. 
• 2011 yılında yapılan müdür ve müdür yardımcılığı sınavlarında başarılı olan adayların müdürlük için mülakata alınmaları uygulamasından vazgeçilmelidir.

Kaynakça

MEB. (2014).  Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumu Yöneticilerinin Görevlendirilmelerine İlişkin Yönetmelik. Resmî Gazete, 10.06.2014, Sayı: 29026.