OKUL ÖNCESİ VE İLKÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ İLE İLGİLİ ÖNERİLER

Millî Eğitim Bakanlığı (MEB)nın, bazı yönetmelik ve yönergelerde değişikliğe gitmeyi planladığı belirtilmektedir. Değişikliğe, mevzuatı güncelleme gerekçesiyle gidileceği öne sürülüyor. Mevzuatta geniş çaplı ‘güncelleme’nin, ‘sadeleştirme’ vb. ihtiyaçlarla ilişkilendirilemeyeceği ifade ediliyor. Özellikle son 10 yılda MEB mevzuatını millî içerikten arındırma operasyonu göz önünde bulundurulduğunda, mevzuatı güncelleme çalışmalarının çeşitli kuşkuları gündeme getirmesi, kaçınılmaz hâle geliyor. Bu yazıda, MEB’in çalışmasına katkı sağlayabileceği düşüncesiyle, MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği ile ilgili bazı önerilere yer verilmektedir.

Yönetmeliğin Amacı Belirlenmeli

İlköğretim yönetmeliklerinde, temel eğitim kurumlarının amaç ve ilkelerinin tanımlanması gerekir. Mevcut MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde (MEB, 2014), ilköğretim kurumlarının amaç ve ilkeleri tanımlanmamaktadır!

İlköğretimin amaçları, 07.08.1992 tarihli İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde maddeler hâlinde sıralanmaktadır (Madde 5):

Madde 5 — İlköğretim kurumlarının amaçları, Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda;

a) Öğrencileri ilgi, istidat ve kabiliyetleri istikametinde yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamak,

b) Öğrenciye, Atatürk ilkelerine ve inkılaplarına, TC Anayasası’na ve demokrasinin ilkelerine uygun olarak haklarını kullanabilme, görevlerini yapabilme ve sorumluluklarını yüklenebilme bilincini kazandırmak,

c) Öğrencinin millî kültür değerlerini tanımasını, takdir etmesini, çevrede benimsemesini ve kazanmasını sağlamak,

ç) Öğrenciyi toplum içindeki rollerini yapan, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen iyi ve mutlu bir vatandaş olarak yetiştirmek,

d) Bulundukları çevrede millî kültürün benimsenmesine ve yayılmasına yardımcı olmak,

e) Öğrenciye fert ve toplum meselelerini tanıma, çözüm arama alışkanlığı kazandırmak.

İlköğretimin amaç ve ilkeleri, 27.08.2003 tarihli İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde şöyle yer almaktadır (Madde 5):

a) Öğrencilerin ilgi ve yeteneklerini geliştirerek onları hayata ve üst öğrenime hazırlamak,

b) Öğrencilere, Atatürk ilke ve inkılaplarını benimsetme; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve demokrasinin ilkelerine, insan hakları, çocuk hakları ve uluslar arası sözleşmelere uygun olarak haklarını kullanma, başkalarının haklarına saygı duyma, görevini yapma ve sorumluluk yüklenebilen birey olma bilincini kazandırmak,

c) Öğrencilerin, millî ve evrensel kültür değerlerini tanımalarını, benimsemelerini, geliştirmelerini bu değerlere saygı duymalarını sağlamak.

08.06.2004 tarihli Okul Öncesi Eğitim Kurumları Yönetmeliği’nde, okul öncesi eğitimin amaçları tanımlanmaktadır (Madde 6):

a) Çocukların; Atatürk, vatan, millet, bayrak, aile ve insan sevgisini benimseyen, millî ve manevi değerlere bağlı, kendine güvenen, çevresiyle iyi iletişim kurabilen, dürüst, ilkeli ve çağdaş düşünceli, hak ve sorumluluklarını bilen, saygılı ve kültürel çeşitlilik içinde hoşgörülü bireyler olarak yetişmelerine temel hazırlamak amacıyla çaba göstermek,

c) Türkçeyi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamak.

Yukarıda verilen örneklerden de anlaşılacağı gibi, yürürlükten kaldırılan yönetmeliklerin tamamında ilköğretim-okul öncesi eğitimin amaçlarında Atatürk’ten, millî değerlerden söz edilmektedir. Yürürlükteki Yönetmelik’te ilköğretimin amaçları ve temel ilkeleri yok sayılmıştır. Yönetmelik’i hazırlayanlar, ilköğretimin amaçlarında, Atatürk ve Türk milletinin adını anmamaya özen göstermişledir.

Tablo 1- MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği ile ilgili değiştirilmesi önerilen maddeler.

Sıra Nu

Yürürlükteki Yönetmelik Maddeleri

Yeni Yönetmelikte Yer Alması Önerilen Maddeler

İlköğretimin temel amaç ve ilkeleri: Öğrencilere, Atatürk ilke ve devrimlerini benimsetme; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve demokrasinin ilkelerine, insan haklarına uygun olarak haklarını kullanma, başkalarının haklarına saygı duyma, görevini yapma ve sorumluluk yüklenebilen birey olma bilincini kazandırmak,

Millî ve evrensel kültür değerlerini tanımalarını, benimsemelerini, geliştirmelerini bu değerlere saygı duymalarını sağlamak.

Yönetmelik’in 10. maddesine yeni bir fıkra eklenmelidir:

İlköğretim, kız ve erkek bütün yurttaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır.

Madde 6–(1) Okul öncesi eğitim kurumlarında;

a) Okul öncesi eğitim kurumlarında günde ellişer dakikalık aralıksız 6 etkinlik saati süre ile ikili eğitim yapılır. Ancak, ana sınıflarında kayıt alanındaki tüm çocukların kayıtlarının yapılmasına rağmen, ikili eğitim için grup oluşturacak sayıda çocuk bulunamadığı takdirde okulun öğretim şekline uygun olarak normal eğitim de yapılabilir.

b) Bir gruptaki çocuk sayısının 10’dan az, 20’den fazla olmaması esastır.

Madde 6 – (1) Okul öncesi eğitim kurumlarında;

a) 08.00-18.00 saatlerinde tam gün eğitim yapılması esastır.

b) Bir gruptaki çocuk sayısının 10’dan az, 15’ten fazla olmaması esastır.

Madde 6- (2/b) İlköğretim kurumlarında;

Normal öğretim yapılan okullarda yemek ve dinlenme için en az 40, en çok 90 dakika süre verilir. Bu süre okul yönetimince okul çevresinin şartlarına göre düzenlenir, il/ilçe millî eğitim müdürlüğüne bilgi verilir. İkili öğretim yapılan ilköğretim kurumlarında sabahçı ve öğlenci grup öğrencilerinin çıkış ve girişleri arasında en fazla 30 dakikalık süre ayrılır.

Madde 6- (2/b) İlköğretim kurumlarında;

Normal öğretim yapılan okullarda yemek ve dinlenme için en az 60, en çok 90 dakika süre verilir. Bu süre okul yönetimince okul çevresinin şartlarına göre düzenlenir, il/ilçe millî eğitim müdürlüğüne bilgi verilir. İkili öğretim yapılan ilköğretim kurumlarında sabahçı ve öğlenci grup öğrencilerinin çıkış ve girişleri arasında en fazla 30 dakikalık süre ayrılır.

Madde 18- (3) İlköğretim kurumlarında öğrencilerin okula devamları zorunludur.

Madde 18- (3) İlköğretim kurumlarında öğrencilerin okula devamları zorunludur. Devam takip işlemlerine karşın, 10 gün özürsüz devamsızlık yapan öğrencilere sınıf tekrarı yaptırılır.

Ölçme ve değerlendirmenin genel esasları

Madde 20-(2) İlkokul 1., 2. ve 3. sınıflarda öğrencilerin başarısı; gelişim düzeyleri dikkate alınarak öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilen ders etkinliklerine katılımları ile öğretim programlarında belirtilen ölçme ve değerlendirme ilkelerine göre tespit edilir. Karnede “çok iyi”, “iyi” ve “geliştirilmeli” şeklinde gösterilir.

Ölçme ve değerlendirmenin genel esasları

Madde 20-(2) İlkokul 1., 2., 3. ve 4. sınıflarda öğrencilerin başarısı; gelişim düzeyleri dikkate alınarak öğretmen rehberliğinde gerçekleştirilen ders etkinliklerine katılımları ile öğretim programlarında belirtilen ölçme ve değerlendirme ilkelerine göre tespit edilir. Karnede “çok iyi”, “iyi” ve “geliştirilmeli” şeklinde gösterilir.

Ölçme ve değerlendirmenin genel esasları

Madde 20-(3) İlkokul 4. sınıfta öğrenci başarısı; sınavlar ile ders etkinliklerine katılım çalışmalarından alınan puanlara göre değerlendirilir.

Bu madde, yürürlükten kaldırılmalıdır.

İlköğretim kurumlarında sınıf yükseltme

Madde 32–(1) İlkokul 1., 2. ve 3. sınıf öğrencilerinden bilgi ve beceri bakımından sınıf düzeyinin üstünde olanlar velisinin yazılı talebi, sınıf öğretmeninin önerisi ile eğitim ve öğretim yılının ilk ayı içinde sınıf yükseltme sınavına alınırlar. Başarılı olanlar bir üst sınıfa yükseltilir.

İlköğretim kurumlarında sınıf yükseltme

Madde 32 – (1) İlkokul 1., 2., 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden bilgi ve beceri bakımından sınıf düzeyinin üstünde olanlar velisinin yazılı talebi, sınıf öğretmeninin önerisi ile eğitim ve öğretim yılının ilk ayı içinde sınıf yükseltme sınavına alınırlar. Başarılı olanlar bir üst sınıfa yükseltilir. Devam takip işlemlerine karşın okula devamı sağlanmayan öğrenciler, sınıf yükseltme sınavına alınamazlar.

İlköğretim kurumlarında sınıf yükseltme

Madde 32-(4) Ortaokul/İmam-hatip ortaokulu 5., 6. ve 7. sınıf öğrencilerine velisinin yazılı başvurusu üzerine bir eğitim ve öğretim yılı Diyanet İşleri Başkanlığının açmış olduğu hafızlık eğitimine devam etmelerine izin verilir. Hafızlık eğitimine devam ettiğini belgelendirenlerden o eğitim ve öğretim yılı için devam zorunluluğu aranmaz. Bu sürenin bitiminde öğrencilerin okula devamları sağlanır. Bu öğrenciler okula döndüklerinde, devam edemedikleri eğitim ve öğretim yılına ait derslerden okul müdürünün sorumluluğu ve koordinesinde, alan öğretmenlerinden oluşturulacak komisyonca sınava alınır. Başarılı olanlar bir üst sınıfa devam ettirilir.

Öğretim Birliği Yasası’na aykırı olan ve Örgün eğitim kurumlarına devamsızlığı özendiren bu madde, yürürlükten kaldırılmalıdır.

Öğretmen

Madde 43-(3) İlkokullarda Yabancı Dil ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinin alan öğretmenlerince okutulması esastır.

Öğretmen

Madde 43-(3) İlkokullarda Yabancı Dil, Müzik, Resim ve Görsel Sanatlar derslerinin alan öğretmenlerince okutulması esastır.

Madde 54–(1) Ortaokul ve imam-hatip ortaokulu öğrencilerine, olumsuz davranışlarının özelliğine göre uyarma, kınama ve okul değiştirme yaptırımlarından biri uygulanır.

İlköğretim okullarında, öğrenciye yaptırım uygulanması ile ilgili maddeler yürürlükten kaldırılmalıdır.

Madde 67–(1) Okul öncesi eğitim hizmeti resmî okul öncesi eğitim kurumlarında ücretsizdir. Ancak çocukların beslenme, temizlik hizmetleri ve eğitim programının uygulanmasına yönelik eğitim materyalleri için ücret alınır. Alınacak bu ücret, ücret tespit komisyonunca nisan ayında tespit edilir.

Madde 67–(1) Okul öncesi eğitim hizmeti resmî okul öncesi eğitim kurumlarında ücretsizdir. Çocukların beslenme, temizlik hizmetleri ve eğitim programının uygulanmasına yönelik eğitim materyalleri Devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanır.

Madde 77–(1) Küçük yaşlardan itibaren görev ve sorumluluk duygularını geliştirmek, okulun yönetim işlerinde görev almalarını sağlamak amacıyla ortaokul ve imam-hatip ortaokulu öğrencileri, okul yerleşim alanı içinde nöbet görevlerini yürütürler.

Madde 77–(1) Küçük yaşlardan itibaren görev ve sorumluluk duygularını geliştirmek, okulun yönetim işlerinde görev almalarını sağlamak amacıyla ilkokul (1. sınıflar hariç), ortaokul ve imam-hatip ortaokulu öğrencileri, okul yerleşim alanı içinde nöbet görevlerini yürütürler.

Çocuk kulübü ve yetiştirme kursları

Madde 83–(1) Okul öncesi eğitim ve ilköğretim kurumlarında; velilerin istemeleri, personel ve fiziki imkânların yeterli olması hâlinde çocukların/öğrencilerin eğitimlerinin ve sosyal gelişimlerinin desteklenmesi amacıyla eğitim saatleri dışındaki zamanlarda faaliyet göstermek üzere çocuk kulüpleri kurulabilir. Çocuk kulüplerinin kuruluş, çalışma usul ve esasları Yönerge ile belirlenir.

(2) Ortaokul ve imam-hatip ortaokullarında hizmet verilen alanlarda günlük çalışma saatleri dışındaki zamanlarda, hafta sonu, yarı yıl ve yaz tatilinde öğrencilerin eğitim ve öğretimine destek sağlamak amacıyla yetiştirme kursları açılabilir. Yetiştirme kurslarının çalışma usul ve esasları Yönerge ile belirlenir.

Çocuk kulübü ve yetiştirme kursları

Madde 83–(1) Eğitim bölgelerinde, kesintisiz eğitim verilen okul öncesi eğitim kurumları açılır. Bu kurumlara kayıtlarda, çalışan anne ve babaların çocuklarına öncelik tanınır.

(2) İlköğretim kurumlarında, çalışma saatleri dışındaki zamanlarda, hafta sonu, yarı yıl ve yaz tatilinde kültürel, sanatsal, sportif çalışmalar yapılabilir.

Sonuç ve Öneriler

Atatürksüz, vatansız, milletsiz, bayraksız bir eğitimin millîliğinden söz edilemez. İlköğretimin genel amaçlarından Atatürk’ü, vatanı, milleti ve bayrağı silmek, Anayasa başta olmak üzere, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel belgelerine aykırıdır ve kabul edilemez niteliktedir.
MEB’den, Atatürksüz, vatansız, milletsiz, bayraksız Yönetmelik’i bir an önce yürürlükten kaldırması beklenmektedir.
Mevcut Yönetmelik, Anayasa’nın ilk üç maddesi, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu, 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile eski yönetmeliklerde çeşitli biçimlerde yer alan ilköğretim-okul öncesi eğitimin amaç ve ilkeleri göz önünde bulundurularak güncellenmelidir.
İlköğretimin, okul öncesi dâhil, parasız olduğu konusuna Yönetmelik’te yer verilmelidir.
Devam takip işlemlerinin kâğıt üzerinde kalması, ilköğretim ve okul öncesinde okullaşma oranını olumsuz yönde etkilemektedir. İlköğretimde devam takip işlemlerinden sonuç alınabilmesi için, çocuklarını okula göndermeyen velilere yönelik yaptırımlara işlerlik kazandırılmalı ve devamsız öğrencilere sınıf tekrarı yaptırılmalıdır.
Devam takip işlemlerine karşın okula devam etmeyen öğrenciler, sınıf yükseltme sınavına alınmamalıdır.
Ortaokullarda, hafızlık eğitimi gerekçesiyle, öğretim yılı süresince okula hiç devam etmeyen öğrencilerin bir yıl izinli sayılması ve ‘sınav’la bir üst sınıfa geçirilmesi uygulaması, Öğretim Birliği Yasası’na aykırıdır. Uygulamayla, temel eğitimde devam zorunluluğu fiilen kaldırılmakta ve bilimsel eğitim tahrip edilmektedir.
İlköğretim okullarında özellikle hafta içi yapılan ve eğitim bilim ilkelerine uygun olmayan yetiştirme kurslarına son verilmelidir.
İlkokullarda, 1. sınıflar dışında, sorumluluk bilincinin geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla, bütün öğrencilere nöbet görevi verilmelidir.
İlköğretim öğrencilerine yaptırım uygulamasına son verilmeli ve önleyici rehberlik hizmetleri geliştirilmelidir.
Yarıyıl ve yaz tatillerinde, isteğe bağlı hizmet sunabilecek, eğitim bölgesi anaokulları açılmalıdır.
Okul öncesinde ikili eğitim, cemaat okullarının güçlenmesine hizmet etmektedir. Devlet okullarında ikili eğitime karşın ‘özel’ okullarda tam gün uygulaması, açıklanması güç bir durumdur. Uygulamayla, çalışan anne ve babalara çocuklarını cemaat kreşlerine bırakmaktan başka bir seçenek sunulmamaktadır. Okul öncesinde, çalışma saatleri göz önünde bulundurularak tam gün eğitime geçilmelidir.
İlkokullarda Yabancı Dil, Müzik, Görsel Sanatlar ve Beden Eğitimi dersleri alan öğretmenleri tarafından okutulmalıdır.
İlköğretimde İngilizce ‘zorunlu’ yabancı dil olmaktan çıkartılmalı ve dil öğretiminde farklı seçenekler sunulmalıdır.
Öğretmen ve yöneticilere yönelik plansız eğitimlerden kaçınılmalı, hizmet içi eğitimler seminer dönemlerinde yapılmalıdır.
Sosyal etkinliklerin ders kapsamı dışında değerlendirilmesi, sağlıklı bireylerin yetiştirilmesinde karşılaşılan önemli engellerden biri olarak görülmektedir. Bu nedenle, Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’nin, öğrenci kulüpleriyle ilgili çalışmaların ders dışı saatlerde yürütüleceğine ilişkin 11/a maddesi değiştirilmeli, çalışmaların ders saatleri içinde yapılmasına olanak sağlanmalıdır.