Ali Usta, feleğin çemberinden geçmiş bir Dilovalı. İlçeye Ağrı’dan göç etmiş. Dilovası’na büyük umutlarla gelmiş. Esnaflık yapıyor.  Kahvehanede baş başa çay içiyoruz. İlçede eğitimde yaşanan sorunlarla ilgili düşüncelerini öğrenmek istiyoruz. Ali Usta, oldukça dertli. Çocuklarını okutmak için elinden gelen çabayı gösterdiğini, ama bir türlü sonuç alamadığını üzülerek ifade ediyor:

-Laftan anlamadılar, bu sefer dayağa başvurdum. Kazma sapıyla vurdum, yine olmadı. Okumadılar! Hiçbiri okumadı!

Ali Usta’nın çocukları niçin okumamıştı? Dilovası’nda okumayan sadece Ali Usta’nın çocukları mıydı? Dilovası’ndaki öğrencilerin başka ilçelerdeki öğrencilerden farkı neydi? Temel etken yoksulluk muydu? Sorun araç-gereç yetersizliğinden mi, yoksa başka nedenlerden mi kaynaklanıyordu? İlçede yaşanan eğitim sorunlarından eğitim yöneticileri ile  öğretmenleri sorumlu tutmak, ne kadar gerçekçiydi? ‘Süper’ bir İlçe Millî Eğitim Müdürü,  ‘Oxford’ doktoralı Kaymakam, sertifika zengini okul müdürleriyle sorunların üstesinden gelinebilir miydi? Körfez, Derince, Karamürsel, Başiskele, Gölcük ve Kartepe’nin eğitimdeki başarısını Dilovası niçin yakalayamıyordu?   Daha doğrusu, Dilovası eğitimde başarısız mıydı? Bu ve benzer soruların her biri irdelenmeye muhtaç. Bu yazının amacı, Dilovası’nda gözlenen akademik sorunları kamuoyunun gündemine taşıyarak tartışılmasına katkı sunmaktır. Dilovası’nda eğitim olgusunun enine boyuna tartışılmasının, ilçede gözlenen eğitim sorunlarının çözümüne katkı sunması beklenmektedir. 

Çocukluğunu bir zamanların bu küçük kasabasında geçirenler için Dilovası, kiraz bahçesidir. Çiçekten çiçeğe konan allı morlu kelebektir. Fındık ocağının arasında kaybolan tavşan, yaban domuzu ya da çakaldır. Bugün tavşanlardan, çakallardan, yaban domuzlarından geriye çarpık bir kent ve tarumar edilmiş bir doğa kalmıştır.   Kiraz bahçelerinin yerinde yükselen çirkin yapılar, temiz ve yeşil bir kıyı kasabasının adım adım sürüklendiği ölümün acı kanıtlarındandır. Bir zamanların rengârenk kıyı kasabasının yerinde artık yeller esmektedir. Yerel yönetimlerin, mülki amirlerin başa çıkmadığı/çıkamadığı/çıkamayacağı kontrolsüz sanayi ilçeyi âdeta intihara sürüklemiştir.  Büyük bölümü yabancıların elinde olan fabrikalar ölüm kusmaktadır!  Kocaeli-İstanbul kara yolunun 52. km’sinde yolcuların burunlarını tıkayarak geçtiği yer, Dilovası’dır.  İlçeyi ikiye  bölen D-100 kara yolu ile otoyolu kullanan sürücülerin, sanayi çöplüğüne dönüştürülen kıyı kasabasından bir an önce uzaklaşmak için gaz pedalına yüklendikleri ilçenin adıdır, Dilovası. Birkaç dakikalık yolda bile yolcuları rahatsız eden hava kirliliği, ilçe sakinleri için bir tür kader olmaktadır. Saklanan veriler, genç yaşta kansere yenik düşen asgari ücret mahkûmlarının acı gerçeğini değiştirmemektedir. 

EĞİTİMLE İLGİLİ  SAYISAL VERİLER

Tablo 1’de, Dilovası 2019-2020 yılı eğitim istatistikleri yer almaktadır. Dilovası İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü verilerine göre ilçede 42 okul-kurum, 468 derslik bulunmaktadır. Derslik başına düşen öğrenci sayısı ilkokul-ortaokullarda 24, genel ortaöğretimde 30, mesleki ve teknik eğitimde ise 17’dir. Tercih edilen bazı okullarda derslik başına düşen öğrenci sayısının, tablodaki verilerle çeliştiği görülmektedir.

Tablo 1. 2019-2020 eğitim ve öğrenim yılı, Dilovası’ndaki okul, derslik, öğrenci ve öğretmen sayıları (Kaynak: Dilovası İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü)

 Tablo 2. Dilovası’ndaki eğitim kurumları (Kaynak: Dilovası İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü)

Tablo 2’den de görüleceği gibi, ilçede Özel Enka Fen ve Teknoloji Lisesi dışında,  Fen Lisesi  ya da Sosyal Bilimler Lisesi bulunmamaktadır. Sınavla öğrenci alan, tam burslu  Özel Enka Fen ve Teknoloji Lisesine, Dilovası’ndan yerleşen öğrenci sayısı, sınırlıdır. 

Dilovası, ortaöğretime ve yükseköğretime geçiş sınavlarında, Kocaeli’nin  12 ilçesi arasında son sırada yer almaktadır.

BÜYÜK KATMA DEĞER YARATAN İLÇE HAK ETTİĞİ PAYI ALAMIYOR

Kocaeli Sanayi Odasının verilerine göre, ilin,  2018 yılında devlete ödediği vergi toplamı, 73 milyar 451 milyon TL’dir. Bu miktar, 71 ilin vergi gelirleri toplamından fazladır. Kişi başına 38 bin 529 TL vergi ödeyen Kocaeli’de, devletin kişi başına yaptığı harcama tutarı ise  3 bin 767 TL’dir!  Oysa devletin kişi başına yaptığı harcamanın Türkiye ortalaması. 10 bin 127 TL’dir! Kocaeli’nin yarattığı katma değerde en büyük payı olan Dilovası’nın, bu paydan yeterince yararlanamadığı açıktır.

DİLOVASI’NDA AKADEMİK BAŞARIYI ETKİLEYEN ETKENLER

• Kontrolsüz sanayinin merkezi olan ilçe, yaratılan katma değerden yeterince pay alamamaktadır. Bu da ilçede yaşam kalitesini düşürmektedir. Eğitim, doğal olarak, bundan olumsuz yönde etkilenmektedir.
• Ekonomik sorunlarla geniş aile modeline zemin hazırlanmaktadır. Kalabalık aile ortamında, çocuk eğitimine büyükannelerin ve büyükbabaların da dâhil olduğu, böylece, geleneksel değerlerle yetişen anne ve babaların, çocuklarının eğitiminde yeterince söz sahibi olamadıkları değerlendirilmektedir.
• İlçede başarılı rol modellerin sayısı oldukça düşüktür. Ortaöğretimi bitirenlerin yükseköğretime geçişte yaşadığı başarısızlık, bölgenin âdeta kaderi olarak kabullenilmiştir.
• İşçi haklarının görece iyi olduğu dönemlerde ifade edildiği belirtilen, “Hayali Lever’de çöpçü olmak!” değerlendirmesi, eğitime ilgisizliğin nedenleri arasında gösterilmektedir.
• Dilovası’nda çıplak gözle bile gözlemlenen kimyasal kirliliğin beyinde yarattığı/yaratabileceği tahribatın, öğrenmeyi olumsuz yönde etkileyebileceği düşünülmektedir.
• Kanserden kaynaklanan, erken yaşta ölümlerin artmasıyla birlikte yaşamın anlamsızlığına ilişkin ön yargıların, uzun soluklu uğraşları kesintiye uğrattığı ifade edilmektedir.
• Yoğun göç vb. nedenlerden dolayı ilçede köklü bir yerleşik kültür yaratılamaması, eğitim üzerinde de olumsuz etki yaratmaktadır.
• Dilovası, başarılı öğrencilerini elde tutamayan ilçelerin başında gelmektedir. Eğitimde başarısızlığa ilişkin algı, başarılı öğrencilerin bir kısmının komşu ilçelerdeki okullara yönlendirilmesine yol açmaktadır.
• Dilovası’nda, tam burslu Özel Enka Fen ve Teknoloji Lisesi dışında, başarılı öğrencilerin ilgi gösterebileceği Fen Lisesi ya da Sosyal Bilimler Lisesinin bulunmayışı, ilçe başarısını düşüren etkenler arasında sayılmaktadır.
• Yer değişikliği talebinin en yoğun olduğu ilçede, öğretmenlerin görev süresi çok kısadır. Uzun soluklu uğraşlardan biri olan eğitimin, kadro hareketliliğinden etkilenmesi kaçınılmazdır.
• 2018-2019 eğitim yılında ilçede görev yapan öğretmenlerin yarıya yakının ücretli olduğu belirtilmektedir. Ücretli öğretmen uygulamasındaki istikrarsızlığın, başarıyı olumsuz yönde etkilediği savunulmaktadır.
•  2019-2020 yılında kadrolu öğretmen atamalarıyla, ücretli öğretmen sayısında azalma olmuştur. Bu olumlu gelişmeye karşın, kadrolu öğretmenlerin öngörülen süreden önce başka yerlere atanma arayışına girmesiyle oluşacak açığın, kısa vadede,  ücretli öğretmenlerle giderilmesinden başka bir seçenek görünmemektedir.
• İnsan sağlığını tehdit eden kimyasal kirlilik, öğretmenler başta olmak üzere, kamu çalışanlarının neredeyse tamamının başka ilçelerde oturmasına neden olmaktadır. Uzak ilçelerde oturan öğretmenlerin, okulda daha fazla zaman geçirmeleri pratik olarak mümkün görünmemektedir. Bu durum, ders dışı etkinlikler, özel günlere hazırlık vb. çalışmalardan beklenen yararın gerçekleşmesini engellemektedir.
• Sürgün ve disiplin cezalarında akla ilk gelen yer, Dilovası olmaktadır. İlçenin adının ‘sürgün’ ve cezalarla anılması, eğitimle ilgili olumsuz algıyı güçlendirmektedir.
• Dilovalı veliler, kaynaklarının önemli bir bölümünü gecekondular için tüketmektedir. Ailelerin bina yapım ve onarım çalışmaları yıllarca sürmektedir. Bazı velilerin, küçük kaynaklarla, yıllardır sürdürdükleri inşaat işleri bir türlü bitmek bilmemektedir. Aile bütçesinden  eğitime ayrılması gereken kaynakların inşaatlarda tüketilmesi, eğitime olumsuz yansımaktadır.  Öğrencilerin eğitim araç ve gereçleriyle ilgili yaşadığı sorunların kaynağında, ailelerin eğitime yeterli kaynak ayıramamasının rolü olduğu belirtilmektedir.
• Beslenme-başarı arasında doğrudan bir ilişki söz konusudur. İlçede beslenme alışkanlığı ciddi bir sorun olarak görülmektedir. Öğrencilerin büyük bölümünün hazır poğaça, merdiven altı meyve suları vb. besinlerle ana öğünleri geçiştirmesinin, başarı üzerinde olumsuz rol oynadığı ifade edilmektedir.
• Dilovası Belediyesine ait salondan başka ilçede  kültür merkezi, tiyatro, sinema, kütüphane vb. sosyal amaçlı mekân bulunmamaktadır.
• Süreğen hastalıklarla mücadele eden veliler, çocuklarına yeterince zaman ayıramamaktadır. Kanser oranı yüksek ilçe,  kanser tedavi merkezine sahip değildir. İlçe dışındaki sağlık hizmetlerinden yararlanmak zaman, ulaşım ve maliyet yönünden sorunludur.
• Çiftliklerde (Demirciler vd.) çalışan ailelerin çocuklarının akademik başarı yönünden sorunlu olduğu gözlenmektedir. Geçici çalışma, sık sık yapılan nakiller vb. etkenler de başarıyı olumsuz yönde etkilemektedir.
• İlçede giderek yaygınlaşan çok katlı apartman okullarda öğrenci başına düşen açık alan oldukça sınırlıdır. Yetersiz oyun alanları, akademik ve sosyal başarının yanı sıra öğrenci sağlığına da zarar vermektedir.   

DİLOVASI’NDA EĞİTİM KALİTESİNİ YÜKSELTMEK İÇİN NE YAPILMALI?

• Dilovası, insan sağlığını doğrudan ya da dolaylı etkileyen kirli sanayinin etkisinden kurtarılmalı, yaşanabilir bir çevre hâline getirilmelidir.
• İlçeye, yarattığı katma değerden hak ettiği pay verilmelidir.
• Dilovası’na göç engellenmeli, TOKİ eliyle yeni yerleşim alanları açılmasına izin verilmemelidir.
• Dilovası’nda doğup büyüyen çocuklarda gözlemlenen öğrenme güçlüğünün, hava kirliliğiyle ilişkisi araştırılmalıdır.
• İlçede Fen Lisesi-Sosyal Bilimler Lisesi açılması için harekete geçilmelidir.
• İlçeyi kadrolu öğretmenler için çekici hâle getirmek amacıyla bazı önlemler geliştirilmelidir. Bu amaçla, özlük hakları (Yıpranma payı, ders ücretlerinin artırılması, ücretsiz servis, lojman vb.)    iyileştirilmelidir. 
• Öğretmenlerin genelde kısa süren görev süresi, eğitimin kalitesini düşürmektedir. Öğretmenlere, ilçede oturmayı özendiren  lojman vb. seçenekler sunulmalıdır.
• İlçenin ilk atamaya açılması, olumlu olmakla birlikte, bazı sorunları da beraberinde getirmektedir. Dilovası, deneyimli öğretmenlerin neredeyse hiç görev yapmadığı ilçelerin başında gelmektedir. Aday öğretmenlerin gelişiminde, deneyimli öğretmenlerin katkısına olanak tanınmalıdır.
• İlçeyi ‘sürgün merkezi’ yapma girişimleri engellenmelidir. Kocaeli Valiliği, çeşitli gerekçelerle yaptırım uygulanan personelin ilçeye atanmasına onay vermemelidir.  
• Beslenme-başarı ilişkisi göz önünde bulundurularak,  ilçede öğrenim gören öğrencilerin sağlıklı beslenmelerine katkı sağlayacak somut önlemler alınmalıdır. Dengeli ve sağlıklı beslenme konusunda ailelerin aydınlatılması, evde beslenmenin özendirilmesi, devlet kaynaklarıyla okulda yemek verilmesi vb. uygulamalardan olumlu sonuç alınması beklenmektedir.
• İlçede apartman okul uygulamasına son verilmeli, tek katlı, bahçeli okul modeline dönülmelidir. Her mahalle okula kavuşturulmalıdır.
• Öğrencilerin akademik ve sosyal başarısını destekleyeceği düşünülen kültür merkezleri, tiyatro salonları, kütüphaneler açılmalıdır.
• Derslik başına düşen öğrenci sayısı fazla olan okullar, derslik başına 17 öğrenci düşen mesleki ve teknik eğitim kurumlarının derslik vb olanaklarından yararlandırılmalıdır.
• İlçenin başarılı öğrencilerinden yükseköğrenime devam edenlere, burs ve yurt  desteği sağlanmalıdır.

(Yalova, 24 Kasım 2019)

Kaynakça:

http://dilovasi.meb.gov.tr/  Erişim: 24.11.2019. 

https://kosano.org.tr/rakamlarla-kocaeli/ Erişim: 24.11.2019.