Hüseyin Canerik
 |
PÜLÜMÜR MEZRA KÖYÜ İLKOKULU PAŞASINI KAYBETTİ
5 Ağustos 2018… Saat 21.36. Telefon çalıyor. İstanbul’dan Hasan Arslan arıyor. Ağır ağır konuşuyor. Sesi hüzünlü. Belli ki yolunda gitmeyen bir şeyler var, ama ne? Hemen öğrenmek istiyorum. “Hayri,” diyor, “Yaman”. Sözünü tamamlayamıyor. Israr ediyorum. Yarım kalan sözünü hıçkırıkla tamamlıyor:
-Hayri’yi bugün maalesef kaybettik!1
Sıcak, çok sıcak. Oda sıcak, balkon sıcak, Kocaeli sıcak. Haber sadece odanın, balkonun, Kocaeli’nin değil, Türkiye’nin ateşini yükseltiyor. Telefondan sıcak odaya düşen ateş, hepimizi yakıyor. Bardak, çatal ve kaşık elimizden düşüyor. Üç hafta kadar önce, 17 Temmuz’da, Mezra köyündeki iki katlı evlerinin önünden geçmiştik. Sabah 05.15’ti. Hemen herkesin uyuduğu bir saat… Keşiş Yaylası’na çıkmak üzere ailece yola düşmüştük.
Hayri Yaman, Pülümür Mezra köyünde doğup büyüdü. Çocukluk günleri ve öğrencilik yıllarının yaz mevsimlerini Keşiş’te geçirdi. Mezra’dan Keşiş’e defalarca gidip gelmiştir. Mezra köyü yol ayrımında okula ait boş bir sıraya kuşlar konmuştu. O gün, Hayri’nin okuduğu Mezra Köyü İlkokulunu ve Yaman ailesinin taş yapılı güzel evlerini geride bırakırken aklımıza bile getiremezdik ölümü.
Çocukluğumuzda koşa koşa indiğimiz Şihan yolunda, terleyerek çıktığımız Hınzori yokuşunda da gelmedi aklımıza. Çemesol köprüsünden eğilerek seyrettiğimiz kırmızı benekli alabalıklar da Ağustos’tan habersizdi. Limon çiçeği, nane ve kekik kokusunu ciğerlerimize çekerken Ağustos yoktu. Şihan, Hınzori, Soehıj, Heniyesit ve Golık çeşmeleri, sevecen bir anne gibi, bitkileri emzirirken sadece yaşam vardı.
Hayri’nin çocukluğunun geçtiği Meryem Tepesi, Vılecerdu, Kağge, Çekemu, Tepık’ın takvim yaprağında 5 Ağustos unutulmuştu. Keşiş Yaylası’ndan Meryem Tepesi’ne, Bese Yaylası (Vare Bese)’na, Vılecerdu’na, Çekemu’na, Tepık’a, Golıku ve Heniyesit”e uzanan keçi yollarındaki ayak izlerinde mutsuzluktan eser yoktu!
Her bir adım sevinç, coşku ve mutluluktu.
Hayri Yaman elektriksiz bir köyde büyüdü. Onun doğup büyüdüğü Mezra köyüne elektrik 1985’te gelmişti. Köye elektrik geldiğinde bu kez Hayri yoktu. Mezra Köyü İlkokulunu, Kırmızıköprü Ortaokulunu ve Pülümür Lisesini duvara çakılı çiviye asılı duran 14 numaralı gaz lambasının ışığında okudu. Ağabeyleri Ahmet, Hasan ve Rıza, ablası Nimet, kardeşleri Seher ve Ümit de gaz lambasının ışığında okumuştur. Kardeşler, ödevlerini, paylaştıkları masanın üzerinde birlikte yapmışlardı. Duvarda asılı lambanın ışığı yetersiz kaldığında, lambayı masaya koyarak çalışmışlardı. Gaz lambasının alevi, arada bir saçlarını yakmış olsa da şikâyetçi olmamışlardır.
Mezra Köyü İlkokulunun akılda kalan başarılı öğrencilerinden. Öğretmenlerimiz Hasan Hüseyin Renkal ile Kemal Cahit Akçiçek, birleştirilmiş sınıfları okutuyordu. Öğretmenlerden biri izinli olduğunda, beş sınıf bir arada okurdu. Hayri, üst sınıftaydı. Öğretmenimiz Hasan Hüseyin Renkal, çarpım tablosunu “Paşa Oyunu”yla bize öğretirdi. “Paşa” olmak için, çarpım tablosunu öğrenmek zorundaydık. Hayri, Renkal öğretmenimizin oyunu yönetmesi için görevlendirdiği öğrenciydi.
Cerev Tezo Kamer’in Torunu
Yaman ailesinin büyüğü dede Tezo Kamer (Kamere Tej), Mezra köyünün diplomasız doktorudur. Enfeksiyon kapan, yaralanan, kolunu ya da bacağını kıran köylülerin ilk başvurduğu kişidir. Onun hayatta olduğu yıllarda Tunceli-Pülümür kara yolu henüz yapılmamıştır. Hastaların sağlık kurumlarına götürülmesi olanaksız gibidir. 24 Kasım 2000 tarihinde, 90 yaşında kaybettiğimiz anneannem Emine Arslan, Tezo Kamer‘i ‘Cerev’ olarak tanımlardı. ‘Cerev’ bilebildiğim kadarıyla, deney-araştırma yapan, bilim insanı, uygulayan anlamında kullanılan bir kavram. Anneannem, ‘Cerev’in, hastaları çeşitli bitkilerin yardımıyla iyileştirdiğini örnekler vererek açıklardı. Yamanlar, dedelerinden miras aldıkları akıl ve bilimden hiç uzaklaşmamışlardır. En zor ve sıkıntılı dönemlerde bile çocuklarını okutmaları, bu düşünceyi doğrulamaktadır.
Baba Kamer Yaman ile anne Şengal Yaman, çocuklarını okutmak için büyük çaba göstermiştir. Yaman ailesinin tüm çocukları eğitim görmüştür. Hasan, Tunceli Lisesinde öğrenciyken, annesi Fen Bölümünde okumasını ister. Hasan, Edebiyata düşkün. Annesinden habersiz Edebiyat Bölümünde okur. Aradan yıllar geçer. Hasan çoluk çocuğa karışır. Anne, evde, tesadüfen Hasan’ın lise diplomasına rastlar. Diplomaya göre, oğlu Fen Bölümünden değil, Edebiyat Bölümünden mezun olmuştur. Bu duruma çok üzülen anne, oğluna tepki gösterir.
Eğitime Değer Veren Ailede Büyüdü
İlkokulu bitirdiğinde, köyden 2 km uzaklıktaki Kırmızıköprü Ortaokuluna devam etti. Üç yıl boyunca, her mevsimde, yağmur ya da kara aldırış etmeden Kırmızıköprü’ye yaya gidip geldi. Ayağındaki Erzincan Çelik lastik, çamurlu, karlı ve buzlu yolun hatıralarıyla yüklüdür. Temiz bir ailenin çocuğudur ve gittiği her yere temizlik götürmüştür. Lastiğine yapışan çamuru, Ali Hıdır Pekin‘in bakkalının önündeki çeşmede yıkamış, tertemiz ayakkabılarıyla sınıfa girmiştir. Karlı günlerde, pantolon paçasını, beyaz yün çoraplarının arasına koymuştur. Yolda ıslanan pantolon ve çoraplar, okul çalışanı Mustafa Şahin‘in yaktığı sobanın başında kurutulmuştur. Şengal Ana, her bir çocuğuna ayrı ayrı ördüğü yün çorapları okul dönüşü çıkarmış ve askıya asmıştır. Çorap kalıbı, nöbetleşe kullanılmıştır.
Mezra Köyü İlkokulu ile Kırmızıköprü Ortaokulundaki başarısını Pülümür Lisesinde de sürdürür. O tarihlerde, Kırmızıköprü’nün öğrencileri, Pülümür Lisesinin başarı çıtasını yükseltir. Hayri Yaman, Dursun Ali Yaman, Yılmaz Fırat, Seher Yaman, Zeki Yaman, Işık Fırat ve diğer gençler, kentlerde yetişen öğrencilerin giremediği üniversitelere yerleşme başarısını gösterir. Öğrencilerin tamamı, Pülümür’de, insanca barınma olanaklarından yoksun, derme çatma evlerde oturmaktadır. Eski Belediye Binasına, Pülümür Sağlık Ocağına, Otel Bursa Palas’a, İş Bankasına yakın toprak evler, öğrencilere ‘tahsis’ edilmiştir. Ardiyelerden daha kötü evlerde günde üç öğün ekmek, çökelek ve çay tüketilmektedir. Bu yiyecekler, hafta sonu gidilen köyden alınmıştır.
Kız öğrencilerin lacivert üniformaları elde yıkanmış, kömürlü döküm ütülerle ütülenmiştir. Bazı evlerin tuvaleti bile yoktur. Öğrenciler, gece vakti, Pülümür Lisesinin yanındaki tuvaleti kullanmaktadır. Çoğunun cebinde, Kırmızıköprü-Pülümür yolculuğuna yetecek kadar para bulunmaktadır. Bir kısmı, kamyonlarla bedavaya getirilen yol paralarını biriktirmiş ve TÜBİTAK’ın Bilim ve Teknik dergisine abone olmuştur. Coğrafya öğretmeni Fikri Yıldırım, öğrencilerine bilimsel düşünme yeteneği kazandırmak için yoğun çaba göstermektedir. Öğrenci evleri, orman yönünden zengin bir ilçede, bir türlü ısıtılamamaktadır. Yeşil üniformalı ve silahlı orman muhafaza memurları, bir yük odun için köylünün katırına el koymakta ve satışa çıkarmaktadır.
Yokluk ve yoksulluk, aydın, onurlu, gururlu, kişilik sahibi ve başarılı bir kuşağın yetişmesine engel olamamıştır. Anne ve babalardan, çocuklarını okutmak için kışlık çökeleğini satanlar olmuştur. Toplum, başarılı çocuklarıyla övünmüş ve mutlu olmuştur.
Hayri, Pülümür Lisesinden 1981 yılında mezun olup İstanbul Üniversitesine gittiğinde, sadece babası Kamer Yaman ile annesi Şengal Yaman değil, bütün bir köy sevinmiştir. 2017’de aramızdan ayrılan baba Kamer Yaman, çalıştığı Almanya’dan, çocuklarına doğruluk, dürüstlük, çalışkanlık, vatan sevgisi vb. değerlere bağlılık nasihat etmiştir. Ailenin bütün çocukları, babalarının nasihatlerine kulak vermiştir.
Hayri’yle, Beyazıt’taki bir buluşmamızda, okul yemekhanesinde yediğimiz kuru fasulye ve pilav, dostluk ve kardeşliğin doyumsuz tadı gibidir. Hayri’nin yolunu açtığı İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine Pülümür Lisesinden başka öğrenciler de gitmiştir. Kardeşi Seher Yaman ve Nazlı Mirzanlı, adı geçen Hukuk Fakültesine Pülümür Lisesinden giden diğer öğrenciler olmuştur. Nazlı Mirzanlı’yı, 1984 yılında, 20 yaşındayken kaybetmiştik.
Altın Çocuğu Kaybetmenin Derin Acısı
Kara lastikle büyüdüğü yurduna hep bağlı kaldı. Alçak gönüllü ve temiz bir insan olarak doğdu ve öyle kaldı. İçinde boy verdiği kültürel iklime yabancılaşmadı. İyi bir hukukçuydu. Kendisini gaz lambasıyla aydınlatan, sobayla ısıtan, çökelekle besleyen, kara lastik giydiren ülkesine karşı hep borçlu hissetti. Cumhuriyetin aydınlığıyla aydınlandı ve bütün ömrünü o değerlere adadı. Farkına varmadan kırdığını düşündüğü insanlardan son bir kez özür dileyerek gitti. 2009 yılında kaybettiği, Esenyurt Yeni Mezarlık’taki annesi Şengal Yaman‘ın yanına gitti. Çamura batmış bir dünyadan, kire pasa bulaşmış insanların arasından, bencilliğin kol gezdiği sokaklardan uzak bir diyara göç etti. Mezra Köyü İlkokulundaki sırasını, baba evindeki yatağını, arasına ayıraç koyduğu kitabını; ‘Tosun’unu, Gülten’i, Ahmet’i, Hasan’ı, Rıza’yı, Nimet’i, Seher ve Ümit’i, Güldane’yi, Onur’u, Cannur’u, Nursel’i, Yüksel’i, Engin’i ve diğer aile bireylerini yalnız bırakıp gitti. O gittikten sonra Mezra köyünde tırmandığı armut, ceviz ve alıç ağaçları; Dere Pişiye, Dap, Çolabol, Goledalıke; Keşiş Yaylası’ndaki Tepık, Vılecerdu, Çekemu, Bese Yaylası, Heniyesit, Golık, Meryem Tepesi ve Kağge yetim kaldı. Yaylada, gölgesinde şarkı söylediği o dev ardıç göz yaşlarını tutamadı. Duvarda asılı olan gaz lambası yere devrildi. 6 Ağustos’ta, Garip Dede Cemevi’nde toplanan Mezralılar, Salördekliler, Çatalyakalılar, Hılvesliler, Askirekliler, Akdikliler, Şihanlılar, Pardililer, Kaymaztepeliler, Gökçekonaklılar, kısacası, bütün Pülümürlüler bu zamansız ölüme isyan ettiler. Bu erken vedaya, Pülümürlülerle birlikte Türkiye’nin dört bir yanından gelen sevenleri de isyan etti.
Mezra Köyü İlkokulu, kara lastikli Paşasının yasını tutmaktadır. İlkokul öğretmenimiz Kemal Cahit Akçiçek, sınıf defterini açarak yoklama yapıyor. Hayri Yaman’ın adını okuyunca hep birden ayağa kalkıyor ve gür bir sesle cevap veriyoruz:
-Burda!
(Körfez, 7 Ağustos 2018)
