Millî Eğitim Bakanlığı (MEB)nın 2018 yılı bütçesinden  2 milyar TL’lik kesintiye gittiği açıklandı. Milliyet’in haberine göre, en yüksek kesinti FATİH Projesinden yapıldı. MEB’in 2018 bütçesine göre projenin yürütücüsü Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğüne 1 milyar 35 milyon 84 bin TL ayrıldı. Yılın ilk 6 ayında bu paranın yüzde 0.74’ü harcandı. Geriye kalan 1 milyar 27 milyon 378 bin 475 TL’lik ödenekten ise 705 milyon TL tasarruf edildi. Yapılan yüzde 68,62’lik kesinti, FATİH Projesini kapsıyor (Milliyet, 26.08.2018).

Fatih Projesi Nedir?

Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) olarak tanımlanan projeyle okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim okullarının 620 bin dersliğine  birer adet dizüstü bilgisayar, her öğrenciye ve öğretmene tablet bilgisayar,  projeksiyon cihazı, her okula en az bir adet  fotokopi makinesi  ile  etkileşimli  tahta verilmesi, doküman kamera ve mikroskop kameranın bulunduğu Bilişim Teknolojileri (BT)  sınıfı oluşturulması amaçlanmaktadır.  Projeyle, ayrıca,  bütün illerde, toplam 110 merkezde uzaktan hizmet içi eğitim merkezlerinin kurulması da hedeflenmektedir.

 Projenin Maliyeti

Projenin maliyeti, 2012 yılında, 8 milyar TL olarak öngörülmüştür.  2014 yılında tamamlanması planlanan proje,  2017 yılı itibariyle,  ortaokul, ilkokul ve okul öncesi eğitim kurumlarında tamamlanmamıştır. Bu olgu, proje maliyetinin giderek artacağını göstermektedir. Döviz kurlarındaki artış,  dışa bağımlı teknolojinin maliyetini artırmaktadır.    

 Kamu İhale Kanunu Devre Dışı

01.12.2016 tarihli,  6764 sayılı MEB Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’un 52. Maddesiyle, FATİH Projesi kapsamında,    MEB tarafından yapılacak mal ve hizmet alımları ile yapım işleri, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’ndan muaf tutulmuştur (Ek 10. Madde).

 ‘Türk Telekom’ Devleti Sağıyor

2017 yılında, etkileşimli tahtaların kullanıldığı okulların aylık ortalama İnternet faturası, 2 bin 600 TL dolayındadır. Etkileşimli tahtaların bütün okullarda kurulumunun tamamlanması durumunda,  İnternet faturaları için büyük bir bütçe ayrılması zorunlu olacaktır. FATİH Projesini uygulayan bir okulun yıllık fatura tutarı, 2017 yılı için, 31 bin 200 TL’dir.  Projenin ülkemizdeki 51 bin 622 okulda uygulanması durumunda, MEB’in İnternet gideri, 1 milyar 610 milyon 606 TL’ye çıkmaktadır…   

Tablo 1 . FATİH Projesini uygulayan bir eğitim kurumunun 2017 yılı İnternet gideri.

Tablo 2. FATİH Projesinin tüm okullarda uygulanması durumunda, tahmini 2.600 TL faturaya karşılık Türk Telekom’a ödenecek İnternet fatura tutarı.

FATİH Projesi, PISA Başarısını Nasıl Etkiledi? 

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), 2000 yılından bu yana üç yılda bir Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) denen bir program uygulamaktadır. PISA’da, 15 yaş grubundaki öğrencilerin  Matematik okuryazarlığı, Fen Bilimleri okuryazarlığı ve Okuma Becerileri ile motivasyonları, kendileri hakkındaki görüşleri, öğrenme biçimleri, okul ortamları ve aileleri ile ilgili veriler toplanmaktadır. Türkiye bu uygulamaya 2003’ten bu yana katılmaktadır (Okçabol, 2017). .

2015 yılında 70 ülkeden, 540 bine yakın öğrencinin katılımıyla gerçekleşen PISA’da öğrenciler, Fen, Matematik, Okuma, İşbirlikçi Problem Çözme  alanlarındaki soruları yanıtlamışlardır. PISA 2015 uygulamasına Türkiye’den 61 ilden 187 okul ve 5 bin 895 öğrenci katılmıştır (Okçabol, 2017). . Türkiye PISA 2015’te,  70 ülke arasında,  Fen Alanında 51., Matematik Alanında 49., Okuma Becerisi Alanında ise 48. olmuştur (Tablo 3). Tablodan da görüleceği gibi, FATİH Projesinin uygulandığı yıllarda, Türkiye’nin PISA başarısında düşüş olmuştur.

Tablo 3. OECD ülkeleri arasında üç yılda bir yapılan PİSA test sonuçlarına göre Türkiye 70 ülke arasında 50. sırada yer alıyor.

         Sonuç ve Öneriler

1. Eğitimde başarının ön koşulu, yeniden akla ve bilime sarılmaktır. Bu amaçla gezi, gözlem,  deney, yaparak ve  yaşayarak öğrenme yöntemlerine ağırlık verilmelidir.  
2. Eğitim sisteminin sorunları, yapısaldır. Sözü edilen sorunların çözümünde teknolojiye olağanüstü işlev yüklenmesi, gerçekçi değildir. Bilişim teknolojileriyle eğitimin yapısal sorunlarına çözüm üretilemeyeceği ortadadır.
3. Gelişmeler, FATİH Projesiyle eğitimde kalite ve fırsat eşitliği yaratılacağı düşüncesinin gerçekleşme olanağının olmadığını ortaya koymaktadır.
4. Ülkemizin 2015 yılı PİSA (Matematik) sıralamasının    Birleşik Arap Krallığı, Şili, Moldova, Uruguay, Karadağ, Trinidad ve Tobago, Tayland ve Arnavutluk ile benzerlik göstermesi, projeyle başarı arasında bağ kurma olanağını ortadan kaldırmaktadır. .
5. Proje, gelişmiş teknoloji üreten ülkelerin okullarıyla karşılaştırıldığında, abartılı bulunmakta ve eğitim sisteminin ihtiyaçlarıyla ilişkilendirilememektedir.
6. Okul öncesi çağdan itibaren etkileşimli tahta kullanımının yaygınlaşmasının, öğrenci sağlığını olumsuz yönde etkileyebileceği düşünülmektedir.
7. Etkileşimli tahtaların ortalama ömrünün beş yıl olduğu dile getiriliyor. Beş yılda bir tahtaların yenilenmesinin,  ekonomiye faturası ağır olmaktadır.
8. Ödemesi yapılan, tabletlerin tahtayla etkileşimini sağlayan V-sınıf yazılımının E-tab 4’lerde kullanılamaması,. kamu zararına yol açmaktadır.
9. Yıllarca sürmesi beklenen büyük projeyle ilgili mal ve hizmet alımlarında,  Kamu İhale Kanunu’nun devre dışı bırakılması,  saydamlık, denetlenebilirlik ve  kamu yararının gözetilmesi  yönünden sorunludur.
10. Ekonomide yaşanan çalkantılar göz önünde bulundurularak, FATİH Projesine son verilmelidir.
11. Her sınıfa etkileşimli tahta yerine, ortak kullanım amacıyla, çok amaçlı salon vb. alanlarda etkileşimli tahta kurulumuna gidilmelidir.  
12. Proje kapsamında Türk Telekom’la yapılan İnternet sözleşmesi kamu yararı gözetilerek gözden geçirilmeli, gerekirse iptal edilmelidir.    
13. Proje için ayrılan kaynaklar, Devlet okullarının laboratuvar, donatım vb. ihtiyaçları için değerlendirilmelidir.

(Körfez, 22 Eylül 2018)

 Kaynakça:

Canerik, H. (2017).  MEB’de Özelleştirme Uygulamaları ve Çözüm Önerileri,  Eğitimimizin Son 15 Yılı ve Seçeneklerimiz konulu sempozyumda sunulmuş bildiri, Ankara Çağdaş Sanatlar Merkezi: 7 Ekim 2018.

Okçabol, R. (2017). PISA Sonuçları ve Düşündürdükleri.

http://m.bianet.org/biamag/egitim/192041-pisa-sonuclari-ve-dusundurdukleri Erişim: 22.09.2018.

Yolcu, H., Bayram, A. (2014). Eğitimde Teknoloji Kullanımı: Fatih Projesine Eleştirel Bakış, I. Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri, İstanbul Üniversitesi Kongre Merkezi: 24 – 26 Nisan 2014.

http://dergipark.gov.tr/download/article-file/291968 Erişim: 22.09.2018.

http://m.bianet.org/biamag/egitim/192041-pisa-sonuclari-ve-dusundurdukleri Erişim:   22.09.2018.  

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38219262 Erişim: 22.09.2018.

http://www.milliyet.com.tr/meb-in-butcesinde-2-milyar-liralik-gundem-2730737/  Erişim: 02.09.2018.

http://fatihprojesi.meb.gov.tr/proje-hakkinda/ Erişim: 22.09.2018.