TEOG’UN KALDIRILMASI İLE İLGİLİ DÜŞÜNCE VE ÖNERİLER

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15 Eylül 2017 tarihinde katıldığı bir TV programında, Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş (TEOG) sınavlarının kaldırılması gerektiğini ifade ettikten dört gün sonra TEOG’un kaldırıldığı açıklandı. Cumhurbaşkanının açıklamasından dört gün sonra bir taksi durağında kameraların karşısına geçen Millî Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz, TEOG’un kaldırıldığını ‘müjde’ledi. Millî Eğitim Bakanı, TEOG’un kaldırılmasıyla Türkiye’nin önünün açılmasını amaçladıklarını, niyetlerinin halis olduğunu, hiç kimsenin kaygılanmasına gerek olmadığını, kendilerine güvenilmesi gerektiğini, Türkiye’yi 21. yüzyıla taşıyacaklarını dile getirdi.

TEOG’un yerine nasıl bir sistem getirileceği sorusuna net bir yanıt veremeyen Millî Eğitim Bakanlığı (MEB)nın ortaöğretime geçişle ilgili bir hazırlığının olmadığı anlaşıldı. TEOG’un kaldırılma kararı, ilgili kurullarda görüşülmeden verilmişti. Kamuoyu, liseye geçiş sistemi üzerinde çalışıldığını ve yeni sistemin bir ay içinde Bakanlar Kuruluna sunulacağını da İsmet Yılmaz’dan öğrendi.

TEOG RESMEN KALDIRILMADI

TEOG, yerine ne konulacağı konusunda hiçbir hazırlık yapılmadan ‘kaldırıldı’. TEOG tartışmalarının gün ışığına çıkardığı gerçekler şöyle özetlenebilir:

Yönetmelik değiştirilmeden TEOG ‘kaldırıldı’: TEOG’un yasal dayanağı, MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 21/5. maddesidir. Söz konusu Yönetmelik, hâlâ yürürlükte olduğuna göre, TEOG kaldırılmamış demektir. İsmet Yılmaz’ın, TEOG’un kaldırıldığını açıkladığı 19 Eylül’den bugüne kadar ilgili Yönetmelik’te herhangi bir değişikliğe gidilmemiştir.

Millî Eğitim Bakanı konudan haberdar değildi: Bakanının bütün açıklamaları, bu görüşü doğrulamaktadır. Sistemde yapılması planlanan ciddi bir değişiklikle ilgili somut bir çözüm üretmek yerine, velileri, “Bize güvenin. Niyetimiz halis, Türkiye’yi hep beraber 21. yüzyıla taşıyacağız. Hiç kimsenin kaygılanmasına gerek yok” sözleriyle ikna çabası dikkat çekicidir. Devlet, niyetle değil, sağlıklı işleyen sistemle yönetilir. Çağdaş bir devlette, yöneticilerin niyetine değil sisteme güven esastır.

Bakanlıkta bugüne kadar herhangi bir çalışma yürütülmemiştir: MEB’de, sistem değişikliği ile ilgili herhangi bir hazırlık yapılmamıştır. Millî Eğitim Bakanı dâhil, MEB’in üst düzey yöneticileri, TEOG’un niçin kaldırıldığı sorusuna yanıt verememektedir. Bu sorunun yanıtsız kalması, TEOG’un yerine hangi seçme ve yerleştirme sisteminin getirileceği sorusunu da yanıtsız bırakmaktadır. Bir sistem değiştirilirken yerine konulacak sistemin açık biçimde tanımlanması gerekir. MEB, kaldırıldığı açıklanan TEOG yerine getirilecek sistem üzerinde çalışıldığını ve yeni sistemin bir ay içinde Bakanlar Kuruluna sunulacağını duyururken, hazırlıksız olduğunu itiraf etmektedir.

Talim ve Terbiye Kurulu (TTK) tartışmanın dışında kalmıştır: Seçme ve yerleştirme sistemi konusunda en yetkili kurul olan TTK, TEOG’la ilgili karar sürecinin dışında kalmıştır. Kurulun, bu konu hakkında çalışma yürütmediği ve tartışmalara katkı sunmadığı gözlenmektedir. Ders kitaplarındaki skandallarla gündeme gelen TTK, ülkenin en önemli eğitim sorununa çözüm üretememiştir. Ders kitaplarının içeriğine yönelik eleştirileri ayetlere dayanarak ‘açıklık’ getirmeye çalışan TTK Başkanı Alpaslan Durmuş’un, TEOG tartışmalarına sessiz kaldığı gözlenmektedir.

TEOG NEDİR?

Ortaöğretime geçiş sınavları daha önce tek oturumda yapılıyordu. Ortaöğretim Kurumları Seçme ve Yerleştirme Sınavı (OKS ) 2008’de kaldırıldı. Ardından Seviye Belirleme Sınavı (SBS) uygulamasına geçildi. Bu uygulamaya da 2013 yılında son verildi. 2014’te TEOG uygulamaya konuldu.

TEOG, 8. sınıflarda Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, Yabancı Dil derslerinden, iki yazılısı olan derslerin ilk sınavının, üç yazılısı olan derslerin ise ikinci sınavının merkezi sistemle ortak yapılması olarak tanımlanmaktadır. Sınavlar, MEB Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yapılmaktadır.

Tablo 1. Ortak sınavları yapılan derslerin ağırlık katsayıları

Sıra Nu	Dersler	Ağırlık Katsayıları
1	Türkçe	4
2	Matematik	4
3	Fen Bilimleri	4
4	Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi	2
5	T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük	2
6	Yabancı Dil	2
Toplam		18

(Kaynak: MEB 2016-2017 Ortak Sınavlar E-Kılavuzu)

Öğrencilerin 6., 7. ve 8’inci sınıf yıl sonu başarı puanları ile 8’inci sınıf ağırlıklandırılmış ortak sınav puanının toplamı ikiye bölünerek yerleştirmeye esas puan elde edilmektedir. Puanlama, 500 tam puan üzerinden yapılmaktadır. 2016-2017 MEB Ortak Sınavlar E-Kılavuzu’na göre, TÜBİTAK’ın uluslararası bilim olimpiyatları ve matematik olimpiyat sınavlarında, ulusal elemelerden geçtikten sonra ülkemizi temsil etme hakkı kazanan öğrencilere 7 ile 10 puan arasında ek puan verilmektedir.

SINAV KALKMALI MI?

Sağlıklı bir seçme ve yerleştirme sisteminin temel ölçütü, ölçme-değerlendirmenin nesnelliği ve güvenirliğidir. Öğrencilerin, ilgi ve yeteneklerine uygun okullara hangi yöntemlerle yerleştirilecekleri sorusu belirleyicidir ve TEOG tartışmalarının en önemli ögesidir. TEOG’un kaldırılması, kamuoyunda bazı kaygılara yol açmaktadır. Hatalı uygulamalar, bu kaygıları güçlendirmektedir.

Eğitim gündemimizin ana konusunun sınav/sınav odaklı eğitim olduğu açıktır. Sınav kalkmalı mı sorusu, kamuoyunda tartışılmaktadır. Bu tartışmaların Türkiye’nin eğitim gündemindeki yerini bir süre daha koruyacağı görülmektedir. Öğrencilerin ‘yarış atı’ olarak görüldüğü, yeteneklerine uygun eğitim kurumlarına yerleşemedikleri, küçük yaşta tükendikleri, mutsuz ve yorgun bireyler olarak çalışma yaşamına atıldıkları vb. eleştirilerin uzun bir süre daha gündemde kalacağı öngörülmektedir.

Değerlendirmeyi sürece yayan ortak sınavların 12 oturumda tamamlanması, mazeret sınavlarına olanak tanıması; 6., 7. ve 8. sınıf yıl sonu başarı puanlarının değerlendirmeye alınması, TEOG’un güçlü yanlarını oluşturmaktadır. Sınavların, tatile yaklaşık iki ay kala, 26-27 Nisan’da tamamlanması ve zihinsel engelli öğrencilerin diğer öğrencilerle aynı değerlendirmeye alınması ise TEOG’un zayıf yanlarındandır. Sınavların erken tarihte sona ermesiyle 8. sınıflarda eğitim ve öğretim fiilen sona ermektedir.

Süreç odaklı ölçme ve değerlendirmeye olanak sağlayan TEOG, mevcut koşullar içinde, olumlu nitelikleriyle öne çıkan bir sınav olarak görülmektedir. Sınavla ilgili değerlendirmelerde bu noktaların göz ardı edilmesi, dikkat çekicidir.

Uzun vadede, 5 yıllık ilkokuldan sonra yönlendirmeyi esas alan, güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik eğitim okullarının bünyesindeki ortaokullardan mezun olan öğrencilere devam ettikleri okulların lise kısmına sınavsız geçiş hakkının tanınması, bugünkü tartışmaları sona erdirecektir.

ADRESE DAYALI YERLEŞTİRMELER MÜMKÜN MÜ?

Ülke koşulları göz önünde bulundurulduğunda, ortaöğretimde adrese dayalı yerleştirme sistemine geçişin sanıldığı kadar kolay olmadığı/olmayacağı söylenebilir. Ortaöğretim kurumlarının planlamasında adres etkeni dikkate alınmamaktadır. Okulların inşasında ‘boş arsa’dan başka bir ölçütün söz konusu olmaması, çarpık kentleşme, farklı okul türleri vb. etkenler, bugün için, adres esasına göre yerleştirmeleri olanaksız hâle getirmektedir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

TEOG’la ilgili tartışmalar, Talim Terbiye Kurulu başta olmak üzere, MEB’deki kurul ve ‘uzman’ların ne iş yaptığı sorusunu gündeme getirmektedir. Konunun, MEB’in ilgili kurullarında tartışılmadan kamuoyuna ‘müjde’lendiği anlaşılmaktadır.
TEOG tartışmalarında izlenen yanlış yöntem, öğretmenlerin hedef hâline getirilmesine neden olmaktadır. Soruna yabancı kişi ve kurumlarca dile getirilen, öğretmenlerin ‘bol keseden yüksek not’ verdiği vb. iddialarla, öğretmenlik mesleğine duyulan güven sarsılmakta ve mesleki saygınlık aşındırılmaktadır.
TEOG vb. uygulamaların tartışılması, gerektiğinde değişikliğe gidilmesi ya da kaldırılması vb. konuların politik tartışmalardan bağımsız, TTK başta olmak üzere, MEB’in ilgili kurullarında irdelenmesinin daha yararlı olacağı değerlendirilmektedir.
Ortaöğretim kurumlarına öğrenci yerleştirmede merkezi sınav sistemi korunmalı, ancak iyileştirmeye yönelik çalışmalar zamana yayılarak sürdürülmelidir.
LYS-LGS başarısı, tercih oranı vb. ölçütler esas alınarak, merkezi sınavla girilecek okullar belirlenmeli ve duyurulmalıdır. Fen Liseleri ve Sosyal Bilimler Liselerinin tamamı, başarılı Anadolu Liseleri ile köklü okullara (Kabataş, Galatasaray, Beşiktaş, Vefa, Kadıköy, Atatürk Anadolu Liseleri vb.) yerleştirmeler, merkezi sınav sonucuna göre yapılmalıdır. Bu okullar, adrese/ortaöğretim başarı puanına dayalı yerleştirme sisteminden muaf tutulmalıdır.
Ortaöğretim kurumları açılırken alım bölgesi/adrese dayalı yerleştirme vb. noktalar göz önünde bulundurulmadığından, en yakın okula kayıt olanakları kısıtlıdır. Bu sorunun çözümüne, kapasitelerinin altında öğrencisi olan İHL/İHO’ların, Anadolu Liselerine tahsis edilmesinin büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Ortaöğretime geçiş sistemiyle ilgili değişiklikler kademeli olarak uygulanmalıdır. 2017-2018 eğitim ve öğretim yılında 8. sınıfta öğrenim gören öğrencilerin değişiklikten muaf tutulmasının beklentilere ve hukuka uygun bir karar olacağı değerlendirilmektedir.
TEOG’un kaldırıldığına ilişkin açıklamaların öğretim yılının başında yapılmasından, ortak sınavlara hazırlanan 8. sınıf öğrencileri ile velilerinin olumsuz yönde etkilendiği gözlenmektedir. Sistemde yapılması planlanan değişiklikler için yanlış bir zaman seçilmiştir.
TEOG’un kaldırılmasıyla ilgili tartışmalarda güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına geçiş yöntemlerinin göz önünde bulundurulmadığı gözlenmektedir.
Güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik eğitim kurumlarında, kısa vadede, ilçelere, öğrenci sayısı dikkate alınarak kontenjan ayrılmalıdır. İlçe kontenjanlarının dolmaması durumunda, boş kontenjanların, sırada bekleyen farklı ilçeler tarafından doldurulması sağlanmalıdır.
Güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik eğitime geçiş, alan öğretmeninin önerisinin ele alınacağı öğretmenler kurulunda karara bağlanmalıdır.
Güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik eğitim okulları bünyesinde ortaokullar oluşturulmalı, bu okullara devam eden öğrencilere, ilgili okulların ortaöğretim kısmına sınavsız geçiş hakkı tanınmalıdır.
Güzel sanatlar, spor, mesleki ve teknik eğitim okullarında uygulanan sistem, üniversitelerin ilgili bölümlerine sınavsız geçişin altyapısını sağlayacak biçimde geliştirilmelidir.
Rusça, Çince, Arapça, Farsça, Almanca, İtalyanca, İngilizce, İspanyolca, Fransızca, vb. dillerin kavratılmasını sağlayacak Yabancı Dil Ağırlıklı Liseler kurulmalıdır. Bu okulların bünyesinde açılacak ortaokullarda öğrenim gören öğrencilere liseye sınavsız devam olanağı sağlanmalıdır.
Okullara, ‘öğrencisini seçme hakkı tanınması’, günün koşullarına uygun olmayan bir çözüm olarak görülmektedir. Okul düzeyinde yapılan sınavlara siyasetin gölgesinin düşmesi kaçınılmazdır. Bu seçme yöntemiyle, yetenekli ve zeki çocukların sistem dışına sürüleceği öngörülmektedir.
İmam Hatip Ortaokulları (İHO) ile İmam Hatip Anadolu Liseleri (İHA) vb. okulların tamamına, din eğitimi verilen meslek okulu statüsü verilmelidir. Bu okullara yerleştirmeler, velinin isteği üzerine, din eğitimi görmek isteyen öğrencilerle sınırlandırılmalıdır.
TEOG kapsamı dışında tutulan Anadolu Liselerine yerleştirmeler, ortaöğretim başarı puan üstünlüğüne göre yapılmalıdır. Bu nedenle, puanlarla ilgili kuşku ve kaygıları gidermek için, il/ilçe ölçme ve değerlendirme bürolarına işlerlik kazandırılmalıdır.
Ortaöğretime sınavsız geçişte ilköğretim başarı puanının esas alınmasının yaratabileceği olası tartışmaları önlemek amacıyla bazı önlemler geliştirilmelidir. Sınav puanlarıyla ders ve etkinliklere katılım puanları arasında anlaşılması güç uçurumların oluşmaması için her iki değerlendirme arasındaki puan aralığı önceden belirlenmelidir. Ders ve etkinliklere katılım puanları ile yazılı sınav puanları arasındaki fark, 100 tam puan üzerinden 10’u geçemez vb.
Somut bir gerekçe gösterilmeden, özellikle 8. sınıflarda, devlet okullarından özel okullara geçişlere izin verilmemelidir.
TEOG tartışmalarıyla, ilköğretim öğrencilerinde tükenmişlik duygusuna yol açan ‘özel etüt’ merkezlerinin tasfiyesi için uygun iklim yaratılmaktadır.
Okullarda verilen yetiştirme ve destekleme kurslarına son verilmeli, halkoyunları vb. etkinlikler gerçekleştirilmelidir.