PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ DEĞİRMENLERİ 4/PÜLÜMÜR ALİKULİ/AREYETİKMİ DEĞİRMENİNDEN NOTLAR

Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni, 11 Ağustos 2020
Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni, 11 Ağustos 2020

Ali Kul (Alikuli), Beyce (Pıriye) köyünün renkli simalarından biriydi. Bölgede yaşanan olağanüstü döneme  tanıklık etti. Kırmızıköprü-Pülümür kara  yolu üzerinde, Kangallı yakınlarındaki Alikuli’ye onun adı verildi. Alikuli’de, köprünün yanı başındaki değirmen Alikuli Değirmeni olarak bilinir. Ali Kul, kendi adıyla anılan değirmeni yıllarca  işletti.  Değirmen, acı ve tatlı onlarca olayın odağı oldu. Kul  ailesi, değirmeni 1966 yılına kadar çalıştırdı.

Değirmen, 1966 yılında el değiştirdi.

Ayaktakiler, soldan sağa Kamer (Ahmet ) Fırat, Hasan Hayri Geyik, Ali Kul, Musa Aslan (Avurtojigeli), Musa Geyik (Avusturya, 1965. Fotoğraf: Kamer Kul arşivi)
Ayaktakiler, soldan sağa Kamer (Ahmet ) Fırat, Hasan Hayri Geyik, Ali Kul (Gözlüklü), Musa Aslan (Avurtojigeli), Musa Geyik (Avusturya, 1965. Fotoğraf: Kamer Kul arşivi)

 

Kamer (Kekil) Dikme (Solda)  ve Hasan (Hüseyin) Dikme (Fotoğraf: Lorız Resmî Sayfası)
Kamer (Kekil) Dikme (Solda) ve Hasan (Hüseyin) Dikme (Fotoğraf: Lorız Resmî Sayfası)

Dikme kardeşler, 1957 yılında Löriz’e yerleşti.   Hasan (Hüseyin) Dikme (1896-1985) ve Kamer (Kekil) Dikme  (1926-1981), Löriz’e yerleştikten sonra Ali Kul’dan (1914-1994) değirmeni satın alır. Değirmene Baki Doğan (Bake Ali) ortak olur.  Bu tarihten itibaren değirmeni Dikme-Doğan aileleri işletmeye başlar.

Değirmen onarılır, taşı değiştirilir.

Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmen taşından geriye kalanlar)
Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmen taşından geriye kalanlar)

Yıllar akıp gider. Su değirmeni, gelişen teknolojiye ayak uyduramaz. Hızır’ın Fabrikası (Karhane Hızır), köyden kente yaşanan   yoğun göçten de olumsuz yönde etkilenir. Mustafa Kaya (Mıstafaye Kalmem) ve diğer değirmencilerin zamanında coşkuyla dönen değirmen çarkı zamanla paslanmaya başlar.  Son değirmenci Efe Ayrancı, 80’li yıllarda,  gözyaşları içinde değirmen kapısına kilit vurur.

Kirli eller ve karanlık yürekler için değirmenin dokunulmazlığının ne önemi var. Kapıdaki kilit kırılır. Üzerine yeminler edilen değirmen yağmalanır. Kapısı, iki penceresi sökülerek götürülür. Değirmen sepeti,  tekne ve bilyeler kayıplara karışır. Kural tanımayan insanların bu utanç verici eylemi karşılıksız kalır.

11 Ağustos’ta, saat 10.53’te, Löriz dönüşü, tarihî değirmene uğruyoruz. Değirmenle ilgili  öyküler geliyor aklımıza. O öyküler, yıkılmış ve yağmalanmış bu değirmende mi yaşanmıştı acaba? Kapısı ve pencereleri yağmalanmış değirmenden içeri girer girmez yarasalar havalanıyor. Ayı kovalamaktan yorgun düşmüş iki köpek, değirmende şekerleme yapıyor. Öyle yorgunlar  ki, başını kaldıracak halleri yok! Değirmen taşı yıpratıcı bir sürecin izlerini bugüne taşıyor. Çarkı çeviren suyun aktığı boru hâlâ sağlam. Değirmen taşının bilyeleri,  buğday sepeti ortadan yok olmuş. Birkaç santim kalınlığındaki toz, çöp ve hayvanlara ait kalıntılar, değirmenin davetsiz misafirlerini ele veriyor.

Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmen çarkı hâlâ direniyor)
Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmen çarkı hâlâ direniyor)

Duvar taşlarının bir kısmı yerinden oynamış, beton yer yer dağılmış.

Gece vardiyasının yorgun nöbetçisi iki köpek tozunu üzerimize silkeleyerek dışarı çıkıyor.

Değirmenden çıkarken Pülümür kara yolunu Beyce (Pıriye) köyüne bağlayan köprüye bakıyoruz. 9 Ağustos’ta gittiğimiz köyde ayakta kalan bir tek ev bile yok artık.  O köyden gelip değirmende nöbet tutan köylülerin çoğu şimdi aramızda değil. Ali Kul, Baki Doğan, Hasan (Hüseyin) Dikme ve Kamer (Kekil) Dikme,  sonsuzluğa uğurlanalı yıllar oluyor.


Köprüye çıkıyoruz. Değirmene can veren  Tojige Deresi akmaya devam ediyor. Bir otomobilin penceresinden  uzanan iki minik el bize öpücük gönderiyor. Beş ya da altı yaşlarında bir kız çocuğu öpücük ve gülücük saçıyor çevreye. Umutlanıyoruz. Derenin kıyısına yürüyoruz. Suyun serinliğiyle kendimize geliyoruz.Ülkemizde  kültürel mirasın bu kadar kolay yağmalanmasına hayıflanıyoruz. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarının  ne iş yaptığını merak ediyoruz. Sahi, bu kurullar neyi koruyor?

Umudumuzu tazeleyen güzellikleri eğilerek selamlıyoruz.

Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmene can veren dere akmaya devam ediyor)
Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni (Değirmene can veren dere akmaya devam ediyor)

 

Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni, 11 Ağustos 2020
Pülümür Alikuli (Ali Kul)-Areyetikme (Hasan ve Kamer Dikme) Değirmeni, 11 Ağustos 2020

 

 (Pülümür Kırmızıköprü, 25 Ağustos 2020)

Kaynaklar:

Ali Dikme

Kamer Kul

Veli Doğan

 

  • Related Posts

    AMASYA GÜMÜŞHACIKÖY BEDEN KÖYÜNDE BİR DERSİM SÜRGÜNÜ: PÜLÜMÜR SALÖRDEK KÖYÜNDEN KEKO AHMET OĞLU HÜSEYİN ASLAN

    Hüseyin Aslan (1928-1974). Fotoğraf: Ali Rıza Aslan arşivi   Keko oğlu Ali’nin dillere destan malvarlığının, bir ailenin, daha doğrusu bir köyün kaderinde oynayabileceği rol kimsenin aklına gelmemişti. Ali Arslan (Aliye…

    PÜLÜMÜR AKDİK ŞİHAN KÖYÜNÜN ÜNLÜ FUTBOLCUSU MUSA PEKİN

    Musa Pekin, Kahramanmaraşspor formasıyla.   Pülümür Vadisi’nin batısında yükselen toprak damlı evler… Usta ellerin işlediği kesme taş yapılar. Tek ya da iki katlı evler, zorluklarla mücadele eden bir kuşağın ürünü.…

    Bir yanıt yazın

    E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

    Kaçırdıkların

    PÜLÜMÜR MEZRA KÖYÜNDE BEYCELİ  BİR GELİN: GÜLÜZAR FIRAT

    • Ekim 11, 2024
    • 27 views
    PÜLÜMÜR MEZRA KÖYÜNDE BEYCELİ  BİR GELİN: GÜLÜZAR FIRAT

    SORU VE YANITLARLA NARİN GÜRAN CİNAYETİ

    • Ekim 8, 2024
    • 23 views
    SORU VE YANITLARLA NARİN GÜRAN CİNAYETİ

    PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ’NÜN GÜLEN YÜZÜ İRFAN DİKME’YE ACI VEDA

    • Eylül 27, 2024
    • 79 views
    PÜLÜMÜR KIRMIZIKÖPRÜ’NÜN GÜLEN YÜZÜ İRFAN DİKME’YE ACI VEDA

    HAYRİ SARI’NIN  “CESUR YANLIŞLAR”I, İYİMSERLİĞİ VE UMUDU  BESLİYOR

    • Eylül 23, 2024
    • 52 views
    HAYRİ SARI’NIN  “CESUR YANLIŞLAR”I, İYİMSERLİĞİ VE UMUDU  BESLİYOR

    ERZİNCAN SANSA VADİSİ’NDE FIRTINALARA MEYDAN OKUYAN PÜLÜMÜRLÜ DEMİRYOLCU HIDIR KELEŞ

    • Eylül 15, 2024
    • 77 views
    ERZİNCAN SANSA VADİSİ’NDE FIRTINALARA MEYDAN OKUYAN PÜLÜMÜRLÜ DEMİRYOLCU HIDIR KELEŞ

    PÜLÜMÜR GOMEDERİ YAYLASINA  VEDA

    • Eylül 15, 2024
    • 43 views
    PÜLÜMÜR GOMEDERİ YAYLASINA  VEDA